22

1.Ի՞նչ է բազմանդամը, բերեք օրինակներ։
4f+3h

2.Ի՞նչ է հանրահաշվական կոտորակը, բերեք օրինակներ։
Հանրահաշվական կոտորակ կոչվում է A/B տեսքի արտահայտությունը, որտեղ A-ն որևէ բազմանդամ է, իսկ B-ն՝ ոչ զրոյական բազմանդամ:

3.Հանրահաշվական կոտորակները ի՞նչ հատկությամբ են օժտված, օրինակներով ցույց տվեք։
I հատկություն
հանրահաշվական կոտորակի  հայտարարի մեկը կարել է անտեսել։
Տես օրինակը․ (a+b)/1=a+b

II հատկություն․
հանրահաշվական կոտորակը չի փոխվում, երբ համարիչը և հայտարարը բազմապատկում ենք ոչ զրոյական նույն բազմանդամով։
Տես օրինակը․
(a+b)/(a-b)=(a+b)(d+2)/(a-b)(d+2)

III հատկություն․
հանրահաշվական կոտորակի առջևում դրված մինուս նշանը կարելի է տեղաշարժել համարիչ կամ հայտարար։
Տես օրինակը․
-(a+b)/(c+d)=(a+b)/-(c+d) 

4.Կրճատեք կոտորակները․

1/2
2/3
3/14
64/231


5.Օգտագործելով հանրահաշվական կոտորակի հատկությունը, գրեք կոտորակը բազմանդամի տեսքով․

x-1
3x+y
x²+3xy-y²

6.Կոտորակները բերեք ընդհանուր հայտարարի․

10/15, 12/15
21/28, 36/28
8/9, – 5/9
28/35, – 15/35
4/6, 5/6
13/14, 12/7
7/9, – 15/9
2/5, – 5/10
9/30, 8/30

7.Կրճատեք կոտորակները․

(x + y) / 2ax
1
2/5

ա) 8.Կրճատեք կոտորակները․

(x + y) / 2
(a + b) / 2a
(m – n)/2mn

Beer

Beer

Beer is an alcoholic drink made from grain, hops, water, and yeast.

First, grain such as barley or millet is malted. This means it is allowed to grow into seedlings before it is dried and crushed. Other cereal grains like corn or wheat are then added, along with hot water, which turns the mixture into a mash. The liquid that runs off from the mash is put into a large container and boiled with dried hop flowers. Hops give beer its special flavor. Other flavors can be added. When the liquid cools, yeast is added and the brew is left to ferment. This is when the alcoholic content of beer forms.

The main ingredient of beer made in North America and Europe is barley. Millet or corn is often used in Africa, and the Japanese make beer from rice.

People have been making and drinking beer for almost 6,000 years. The Sumerians, who lived in what is now Iraq, left the earliest written records about brewing beer. Later civilizations, including the ancient Egyptians, grew special types of grain to make beer. Ancient people drank beer for its alcoholic content and because it helped to keep them healthier and kept them from going hungry.

In Britain, monks were brewing beer by 543 A.D. In the 1400s, women brewed beer as one of their household duties. Some of them made such good beer that other people bought it from them. By the 1700s, large breweries were making and selling beer.

People drank beer because there was not much else to drink. Clean drinking water was hard to find, especially in big cities like London, until sewage systems were built. In the meantime, men, women, and children drank beer at every meal, including breakfast.

Today, beer is still brewed and enjoyed in every part of the world.

A. True or False. Read the statements below. If the statement is true, write T beside the sentence. If it is false, write F. If it is false, correct the information.

1. People have been making beer for about 600 years. F
2. North America and Europe use the same main ingredient in their beer. F
3. The first written records about beer making came from the ancient Egyptians. F
4. Women used to make beer as one of their household duties. true
5. In the past, it was common for children to drink beer. true
6. What gives beer its special flavor? hop flowers.
   
   B. The Process of Making Beer – Put the following statements in the correct order.
   When the liquid cools, yeast is added.
   Grain grows into seedlings
   The brew is left to ferment.
   The liquid that runs off the mash is put into a large container.
   The seedlings are dried and crushed.
   The alcohol content of beer forms.
   The liquid is boiled with dried hop flowers.
   Other cereal grains and water are added which turns the mixture into a mash.

C. Practice asking and answering the following questions with your partner. Then write theanswers in complete sentences.

1. What gives beer its special flavor? hop flowers

---

2. How does Japanese beer differ from North American beer? Japanese beer is made of rice but North America makes them from grain.

---

3. Why did ancient people drink beer? Ancient people drink beer to keep them from going hungry.

---

4. When did large breweries start making beer? In 1700s

---

5. Why did many people drink beer with every meal in the 18th century? 
   Because it was healthy.

---

VOCABULARY REVIEW
A. Choose the word(s) with the closest meaning to the underlined words in the following
sentences.

1. Hops gives beer its special flavor.
   a) jumping b) type of plant c) mash
2. When hot water is added to the grains, the mixture turns into a mash.
   a) a soft substance b) beer c) crush
3. When yeast is added, the brew is left to ferment.
   a) get cold b) have a chemical change c) boil
4. Ancient people drank beer to stay healthy and keep from going hungry.
   a) young b) rich c) from long ago
5. In order to make beer, a grain such as barley is first malted.
   a) bought b) allowed to grow into seedlings c) boiled
   
   B. Match the words on the left with the correct meaning on the right.
   1. seedling a) responsibility; work one is supposed to do
   
   2. yeast b) press into smaller pieces or powder
   
   3. ingredient c) a member of a religious community
   
   4. monk d) a young plant
   
   5. brewery e) a substance like water; not a solid or gas
   
   6. sewage f) something used to hold things
   
   7. duty g) a place where beer is made
   
   8. container h) a substance used in cooking or baking that
   causes chemical changes
   
   9. crush i) waste material carried off through pipes
   
   10. liquid j) part of a mixture
   
   1-d
   2-h
   3-j
   4-c
   5-g
   6-i
   7-a
   8-f
   9-b
   10-e
   
   DISCUSSION QUESTIONS
6. Is beer a popular beverage in your country? What is more popular, beer or wine?
   Beer is a popular drink in our country. Beer is more popular than wine.
7. Is it legal for children to drink alcohol in your country? Can children buy alcohol legally in your country? If not, what is the age requirement?
   No its not. You can ddrink berr since you are 18.
8. Do you think it was harmful for children in the 18th century to drink beer at every meal?
   Yes
9. In some countries beer is sold only in liquor stores. In other countries you can buy it in grocery stores or even from vending machines. Do you think there should be any restrictions on where beer is sold? Explain your answer.
   Yes because beer is alcohol.
10. Do you think it is a good idea to sell beer at sporting events or large concerts?
    Yes

Մարդը և շրջակա աշխարհը:

Մարդիկ և կենդանիները:
Մարդը կենդանիներից տարբերվում է նրանով, որ կարողանում է մտածել, իսկ որոշ կենդանիներ չէն կարողանում մտածել նաև մարդը ունի շատ էմոցիաներ որոնցից մի քանիսը նաև ունեն կենդանիները, բայց իհարկէ մարդիկ ունեն ավելի շատ, օրինակ մարդը ունի խղճի զգացողություն իսկ ելնելով նրանից, որ կենդանիները ուտումեն իրար նրանք այդ զգացողությունը չունեն կամ մարդիկ երեխաների մեծանալուց հետո շարունակումեն ապրել իրար հետ իսկ օրինակ շների ձագերը թողնում և գնումեն այլ տեղեր, և շները մոռանումեն միմանց և ընդհանրապես չեն ափսոսում

Վերջին տերևը

Վաշինգտոն պուրակից արևմուտք ընկած փոքրիկ թաղամասում փողոցները խառնվում ու կոտրատվում են՝ վերածվելով կարճ շերտիկների, որոնք կոչվում են անցուղիներ։ Այդ անցուղիները կազմում են տարօրինակ անկյուններ և ծուռտիկ գծեր։ Այնտեղ մի փողոց նույնիսկ երկու անգամ հատում է ինքն իրեն։ Ոմն նկարչի հաջողվեց հայտնագործել այդ փողոցի հույժ արժեքավոր հատկությունը։ Ենթադրենք, թե խանութի աշխատողը ներկի, թղթի և կտավի պարտքերի ցուցակը ձեռքին այնտեղ հանդիպում է ինքն իրեն տուն վերադառնալիս՝ առանց մեկ սենթ անգամ ստանալու պարտապաններից։
Եվ ահա արվեստի մարդիկ պատահաբար ընկան Գրինվիչ֊Վիլլիջ յուրօրինակ թաղամասը՝ փնտրելով դեպի հյուսիս նայող պատուհաններ, 18-րդ դարի տանիքներ, հոլանդական ձեղնասենյակներ և էժան սենյակի վարձ։ Ապա նրանք Վեցերորդ ավենյուից այստեղ բերեցին մի քանի անագե գավաթներ, մեկ-երկու կրակարան և հիմնեցին իրենց «գաղութը»։
Սյուի և Ջոնսիի ստուդիան գտնվում էր մի աղյուսե եռահարկ տան վերևում։ Ջոնսին Ջոաննա անվան կրճատ ձևն էր։ Նրանցից մեկը եկել էր Մեյն նահանգից, մյուսը՝ Կալիֆոռնիայից։ Նրանք ծանոթացել էին Ութերորդ փողոցի մի փոքրիկ ռեստորանում, ընդհանուր սեղանի մոտ և գտել էին, որ իրենց հայացքները արվեստի, եղերդակի սալաթի և մոդայիկ թևքերի մասին լիովին համընկնում են։ Դրա հետևանքով կազմվեց ընդհանուր ստուդիան։Դա մայիսին էր։ Նոյեմբերին անբարեհամբույր այն օտարականը, որին բժիշկներն անվանում են «Թոքաբորբ», անտեսանելիորեն անցավ գաղութով, իր սառցե մատները դիպցնելով մերթ մեկին, մերթ մյուսին։ Արևելյան թաղով այդ հոգեառը քայլում էր համարձակ՝ հարվածելով տասնյակ զոհերի, բայց այստեղ, մամռածածկ նեղ փողոցների լաբիրինթոսում, նա քարշ էր գալիս քայլ առ քայլ։
Պարոն «Թոքաբորբին» ոչ մի կերպ չէր կարելի նրբակիրթ ծեր ջենտլմեն համարել։ Վտիտ աղջիկը, որ Կալիֆոռնիայի զեփյուռից արյան պակասություն ուներ, հազիվ թե արժանի հակառակորդ համարվեր կարմիր, մեծ բռունցքներով ու շնչարգելությամբ տառապող պնդակազմ ծեր բթամիտին։ Սակայն նա ցած գլորեց աղջկան, և Ջոնսին, անշարժ պառկած երկաթե, ներկած մահճակալի վրա, հոլանդական պատուհանի մանրահյուս ապակիների միջից նայում էր հարևան աղյուսե տան խուլ պարապությանը։
Մի անգամ առավոտյան մտահոգ բժիշկը միայն թավամազ, ճերմակ հոնքերի շարժումով Սյուին կանչեց միջանցք։
— Նա մեկ շանս ունի… դե, ասենք, տասի դիմաց,— ասաց նա՝ ջերմաչափը թափ տալով։— Այն էլ, եթե ինքը ցանկանա ապրել։ Մեր ամբողջ ֆարմակոպեան կորցնում է իր իմաստը, երբ մարդիկ սկսում են գործել՝ ելնելով դագաղագործի շահերից։ Ձեր փոքրիկ օրիորդը որոշել է, որ ինքն այլևս չի ապաքինվի։ Ինչի՞ մասին է մտածում նա։
-Նա… նա ուզում էր ներկերով նկարել Նեապոլի ծոցը։
— Ներկերո՞վ։ Դատարկ բան։ Նա իր հոգում չունի՞ մի այնպիսի բան, որի մասին իրոք արժեր մտածել։ Օրինակ՝ տղամարդիկ։
— Տղամարդի՞կ,— հարցրեց Սյուն, և նրա ձայնը հնչեց խիստ, ինչպես շրթհարմոնի ձայնը։— Մի՞թե տղամարդիկ արժանի են… Ա՜խ, ո՛չ, բժի՛շկ, ո՛չ մի այդպիսի բան չկա։
— Դե՛, այդ դեպքում նա ուղղակի հյուծվել է,— որոշեց բժիշկը։— Ես կանեմ այն ամենը, ինչ ի վիճակի կլինեմ՝ իբրև գիտության ներկայացուցիչ։ Բայց երբ իմ պացիենտն սկսում է հաշվել իր թաղման թափորի կառքերը, ես դեղերի բուժիչ հատկությունների հիսուն տոկոսը դեն եմ նետում։ Եթե դուք հասնեք այն բանին, որ նա թեկուզ մեկ անգամ հարցնի, թե ի՞նչ ձևի թևք են հագնելու այս ձմռանը, ես ձեզ երաշխավորում եմ, որ նա մեկ շանս կունենա հինգից՝ տասի փոխարեն։ Բժշկի գնալուց հետո Սյուն ներս ընկավ արվեստանոց և այնքան լաց եղավ, մինչև որ ճապոնական թղթե անձեռոցիկը բոլորովին ջուր կտրեց։ Ապա նա, գծագրական տախտակը ձեռքին, ռեգտայմ սուլելով, քաջաբար ներս մտավ Ջոնսիի սենյակը։ Ջոնսին պառկել էր՝ երեսը պատուհանի կողմը դարձրած, հազիվ նշմարվելով վերմակների տակից։ Սյուն թողեց սուլելը՝ կարծելով, թե Ջոնսին քնած է։Նա հարմարեցրեց տախտակը և սկսեց տուշով կատարել ժուռնալային պատմվածքի նկարազարդումները։ Երիտասարդ նկարիչների համար Արվեստի ճամփան սալարկվում է ժուռնալային պատմվածքների նկարազարդումներով՝ պատմվածքներ, որոնցով երիտասարդ հեղինակները սալարկում են դեպի Գրականություն տանող իրենց ուղին։ Ուրվագծելով պատմվածքի համար այդահոցի կովբոյի ֆիգուրան՝ պերճաշուք բրիչներով, միակնոցը աչքին՝ Սյուն կամացուկ մի շշնջյուն լսեց, որը կրկնվեց մի քանի անգամ։ Նա շտապ մոտեցավ մահճակալին։ Ջոնսիի աչքերը լայն բաց էին։ Նա նայում էր պատուհանին ու հաշվում հակառակ հերթականությամբ։
— Տասներկու,— ասաց նա, ապա քիչ հետո,— տասնմեկ, իսկ հետո՝ տասը և ինը, իսկ հետո՝ ութ և յոթ՝ համարյա միաժամանակ:Սյուն նայեց պատուհանին։ Ի՞նչ կար այնտեղ հաշվելու։ Երևում էր միայն դատարկ, տրտում բակը և քսան քայլի վրա՝ աղյուսե տան խուլ պատը։ Հանգուցավոր, արմատների մոտ փտած ծեր բաղեղը մինչև կեսը ծածկել էր աղյուսե պատը։ Աշնան սառը շունչը տերևները պոկում էր վազից, և ճյուղերի մերկացած կմախքները կառչում էին ցած թափվող աղյուսներից։
— Ի՞նչ կա այնտեղ, սիրելի՛ս,— հարցրեց Սյուն։
— Վեցը,— հազիվ լսելի պատասխանեց Ջոնսին։— Հիմա նրանք ավելի շուտշուտ են թռչում։ Երեք օր առաջ համարյա հարյուր հատ էին։ Գլուխս պտտվում էր հաշվելուց։ Իսկ հիմա հեշտ է։ Ահա, մեկն էլ թռավ։ Այժմ մնացին միայն հինգը։
— Ի՞նչ հինգ, սիրելի՛ս։ Ասա՛ քո Սյուդիին։
— Տերևներ։ Բաղեղի վրա։ Երբ վերջին տերևն ընկնի, ես կմեռնեմ։ Արդեն երեք օր է՝ գիտեմ այդ։ Մի՞թե բժիշկը քեզ չասաց։
— Առաջին անգամ եմ նման հիմարություն լսում,— հոյակապ արհամարհանքով հարվածը հետ վանեց Սյուն։— Ի՞նչ կապ կարող են ունենալ հինավուրց բաղեղի տերևները քո ապաքինվելու հետ։ Իսկ դու էլ դեռ այդպես սիրում էիր այդ բաղեղը, անպիտա՛ն աղջիկ։  Հիմարիկ մի՛ լինի։ Ախր հենց այսօր առավոտյան էր՝ բժիշկն ասաց ինձ, որ դու շուտով կառողջանաս… Սպասի՛ր, ինչպե՞ս ասաց… որ դու տասը շանս ունես մեկի դիմաց։ Իսկ դա չէ՞ որ ավելի քիչ չէ, քան մեզնից յուրաքանչյուրինը այստեղ՝ Նյու Յորքում, երբ գնում ես տրամվայով, կամ անցնում նորակառույց տան մոտով։ Փորձի՛ր մի քիչ մսաջուր խմել և թույլ տուր քո Սյուդիին ավարտել նկարը, որպեսզի նա կարողանա այն սաղացնել խմբագրի վրա և գինի առնել իր հիվանդ աղջկա ու խոզի կոտլետ՝ իր համար։
— Այլևս կարիք չկա, որ գինի առնես,— պատասխանեց Ջոնսին՝ սևեռուն նայելով պատուհանին։— Ահա՛, մեկն էլ թռավ։ Չէ՛, մսաջուր չեմ ուզում։ Ուրեմն, ընդամենը չորս հատ է մնում։ Ես ուզում եմ տեսնել, թե ինչպե՞ս է ընկնում վերջին տերևը։ Այն ժամանակ կմեռնեմ նաև ես։
— Ջոնսի՛, սիրելի՛ս,— ասաց Սյուն, խոնարհվելով նրա վրա,— խոստանո՞ւմ ես աչքերդ բաց չանել ու չնայել պատուհանին, մինչև որ ես աշխատանքն ավարտեմ։ Ես պետք է այս նկարազարդումները վաղը հասցնեմ։ Ինձ լույս է հարկավոր, այլապես վարագույրը ցած կթողնեի։
— Մի՞թե դու չես կարող մյուս սենյակում նկարել,— սառնությամբ հարցրեց Ջոնսին։
— Ես կուզենայի քեզ մոտ նստել,— ասաց Սյուն։— Բացի դրանից, չեմ ուզում, որ դու նայես այդ հիմար տերևներին։
— Երբ վերջացնես, ասա ինձ,— աչքերը փակելով շշնջաց Ջոնսին՝ գունատ և անշարժ, ինչպես ցած տապալված արձան։— Ուզում եմ տեսնել, թե ինչպես է ընկնում վերջին տերևը։ Ես հոգնել եմ սպասելուց։ Հոգնել եմ մտածելուց։ Ուզում եմ ազատվել այն ամենից, ինչ որ կաշկանդում է ինձ թռչել, թռչել ավելի ու ավելի ցածր, ինչպես այդ խեղճ, հոգնած տերևներից մեկը։  — Աշխատի՛ր քնել,— ասաց Սյուն։— Ես պետք է կանչեմ Բերմանին. ուզում եմ նրանից ոսկի որոնող մենակյաց նկարել։ Ամենաշատը մեկ րոպե կբացակայեմ։ Տե՛ս հա, մինչև գալս տեղիցդ չշարժվես։
Ծերունի Բերմանը նկարիչ էր, որն ապրում էր ներքևի հարկում, նրանց ստուդիայի տակ։ Նա արդեն վաթսունից անց էր, և մորուքը, որ Միքելանջելոյի Մովսեսի մորուքի նման ամբողջովին ծածկված էր խոպոպներով, իջնում էր նրա այծամարդի գլխից դեպի թզուկի մարմինը։ Արվեստի մեջ Բերմանը անհաջողակ էր։ Նա շարունակ պատրաստվում էր նկարել իր գլուխգործոցը, բայց նույնիսկ չէր էլ սկսել այն։ Արդեն մի քանի տարի է, ինչ ոչինչ չէր նկարում, բացի ցուցանակներից, ռեկլամներից և այդօրինակ խզմզվածքից՝ հանուն մի կտոր հացի։ Նա քիչումիչ վաստակում էր՝ իբրև բնորդ նստելով երիտասարդ նկարիչների մոտ, որոնց համար պրոֆեսիոնալ բնորդները շատ թանկ էին։ Նա թունդ խմող էր, բայց դեռ մի գլուխ խոսում էր իր ապագա գլուխգործոցից։ Իսկ այնպես, դա մի խիստ, չար ծերուկ էր, որը չարախնդում էր ամեն մի սենտիմենտալության վրա և նայում էր իրեն իբրև պահապան շան, որը հատկապես դրված էր երկու ջահել նկարչուհիների պահպանության համար։ Սյուն Բերմանին գտավ ներքնահարկի իր կիսախավար խցիկում։ Նրանից գիհու հատապտղի թունդ հոտ էր փչում։ Խցիկի մի անկյունում արդեն քսանհինգ տարի է՝ նկարչատախտակի վրա դրված էր ձեռք չտված մի կտավ՝ պատրաստ ընդունելու գլուխգործոցի առաջին գծերը։ Սյուն պատմեց ծերունուն Ջոնսիի ֆանտազիայի և իր երկյուղների մասին, թե հանկարծ նա՝ տերևի պես թեթև ու փխրուն, չթռչի իրենցից, երբ կթուլանան նրա անկայուն կապերը աշխարհի հետ։ Ծերունի Բերմանը, որի կարմիր աչքերը նկատելիորեն արցունքակալեցին, ձայնը գլուխը գցեց՝ ծիծաղելով նման ապուշային ֆանտազիայի վրա։
— Ի՞նչ,— բղավեց նա։— Հնարավո՞ր է այդպիսի անմտություն՝ մեռնել, որովհետև այդ անիծյալ բաղեղի վրայից տերևները թափվում են։ Առաջին անգամ եմ լսում։ Ո՛չ, չեմ ցանկանում նստել ձեր այդ ապուշմենակյացի համար։ Ինչպե՞ս եք թույլ տալիս նրան՝ գլուխը լցնել նման տխմարությամբ։ Ա՜խ, խե՜ղճ փոքրիկ միսս Ջոնսի։
— Նա շատ հիվանդ է ու թույլ,— ասաց Սյուն,— և տենդից զանազան ֆանտազիաներ են գալիս գլուխը։ Շա՛տ լավ, միստր Բերման, եթե չեք ուզում նստել, հարկավոր չէ։ Իսկ ես, այնուամենայնիվ ,կարծում եմ, որ դուք զզվելի ծերուկ եք… Ծեր ու զզվելի շատախոսի մեկը։
— Ա՜յ քեզ իսկական կին,— բղավեց Բերմանը։— Ո՛վ ասաց, որ չեմ ուզում նստել։ Գնանք։ Ես գալիս եմ ձեզ հետ։ Կես ժամ է՝ ասում եմ, որ ուզում եմ նստել։ Աստված իմ։ Այստեղ բոլորովին էլ տեղը չէ, որ միսս Ջոնսիի նման լավ աղջիկը հիվանդանա։ Երբևէ ես կնկարեմ իմ գլուխգործոցը, և մենք բոլորս կհեռանանք այստեղից։ Այո՛, այո՛։
Երբ նրանք բարձրացան վերև, Ջոնսին ննջում էր։ Սյուն վարագույրը ցած թողեց մինչև լուսամուտագոգը և նշան արավ Բերմանին՝ անցնելու մյուս սենյակը։ Այնտեղ նրանք պատուհանին մոտեցան և երկյուղով նայեցին ծեր բաղեղին։ Ապա նայեցին իրար՝ առանց մի խոսք ասելու։ Պաղ, համառ, ձյունախառն անձրև էր գալիս։ Բերմանը, հնամաշ կապույտ շապիկը հագին, ոսկի որոնող մենակյացի դիրքով ժայռի փոխարեն տեղավորվեց շուռ տված թեյնիկին։
Մյուս առավոտյան Սյուն, արթնանալով կարճատև քնից, տեսավ, որ Ջոնսին լայն չռած անփայլ աչքերը չի հեռացնում ցած թողած կանաչ վարագույրից։
— Բարձրացրո՛ւ վարագույրը, ես ուզում եմ նայել,— շշուկով հրամայեց Ջոնսին։
Սյուն հոգնած հնազանդվեց։
Եվ ի՜նչ։ Տեղատարափ անձրևից և քամու ուժգին պոռթկումներից հետո, որոնք ամբողջ գիշեր չդադարեցին, աղյուսե պատի վրա դեռևս երևում էր բաղեղի մի տերև՝ վերջինը։ Ցողունի մոտ՝ մուգկանաչավուն, ատամնավոր եզրերին՝ փտման ու քայքայման դեղինով մատնահարված, նա քաջաբար կպել էր ճյուղին, գետնից քսան ոտնաչափ բարձրությամբ։
— Դա վերջինն է,— ասաց Ջոնսին։— Կարծում էի, թե գիշերվա ընթացքում անպայման ցած կընկնի։ Ես լսում էի քամու ձայնը։ Նա ցած կընկնի այսօր, այն ժամանակ ես էլ կմեռնեմ։
— Դե՛, աստված քեզ հետ,— ասաց Սյուն՝ հոգնած գլուխը խոնարհելով բարձին։— Գոնե իմ մասին մտածի՛ր, եթե չես ուզում քո մասին մտածել։ Ի՞նչ կպատահի ինձ։
Բայց Ջոնսին չպատասխանեց։ Հոգին, որ պատրաստվում է խորհրդավոր հեռավոր ճամփա ընկնել, աշխարհում ամեն ինչի հանդեպ խորթանում է։ Մինչդեռ մեկը մյուսի ետևից կտրատվում էին Ջոնսիին կյանքի ու մարդկանց հետ կապող թելերը, հիվանդագին երևակայությունը ավելի ու ավելի էր տիրում նրան։ Օրն անցավ, և նույնիսկ աղջամուղջին նրանք տեսնում էին, որ բաղեղի միայնակ տերևը կպած մնում է իր ցողունին՝ աղյուսե պատի շենքի վրա։ Իսկ հետո՝ մութն ընկնելու հետ միասին, նորից հյուսիսային քամի բարձրացավ, և անձրևը անդադար ծեծում էր պատուհանները, ցած թափվելով հոլանդական ցածրիկ տանիքից։
Լուսանալուն պես անգութ Ջոնսին կարգադրեց նորից բարձրացնել վարագույրը։
Բաղեղի տերևը կրկին իր տեղում էր։
Ջոնսին, երկար պառկած, նայում էր նրան։ Հետո կանչեց Սյուին, որը գազօջախի վրա հավի մսաջուրն էր տաքացնում նրա համար։
— Ես անպիտան աղջիկ էի, Սյուդի՛,— ասաց Ջոնսին։— Երևի այդ վերջին տերևը մնացել է ճյուղին, որ ցույց տա ինձ, թե ես անպիտան աղջիկ էի։ Մեղք է իրեն մահ ցանկանալը։ Հիմա դու կարող ես մի քիչ մսաջուր տալ ինձ, իսկ հետո պորտվեյնով կաթ… Ասենք՝ չէ՛, նախ հայելին տո՛ւր ինձ, իսկ հետո մեջքիս տակ բարձեր դի՛ր, և ես կնստեմ ու կնայեմ, թե դու ինչպես ես ճաշ եփում։
Մեկ ժամ հետո նա ասաց.
— Սյուդի՛, ես հուսով եմ, որ երբևէ ներկերով կնկարեմ Նեապոլի ծոցը։
Կեսօրին բժիշկն եկավ, և Սյուն ինչոր պատրվակով նրա ետևից դուրս գնաց նախասենյակ։
— Շանսերը հավասար են,— ասաց բժիշկը՝ սեղմելով Սյուի նիհար, դողդոջուն ձեռքը։— Լավ խնամքի դեպքում դուք կհաղթեք։ Իսկ հիմա ներքևում ես պետք է այցելեմ էլի մեկ հիվանդի։ Նրա ազգանունը Բերման է։ Կարծեմ՝ նկարիչ է։ Նույնպես թոքերի բորբոքում։ Նա արդեն ծեր է և շատ թույլ, իսկ հիվանդությունը ծանր է։ Ոչ մի հույս չկա, բայց այսօր նրան կտեղափոխեն հիվանդանոց, ուր նրա համար ավելի հանգիստ կլինի։
Մյուս օրը բժիշկն ասաց Սյուին.
— Ձեր ընկերուհին վտանգից զերծ է։ Դուք հաղթեցիք։ Այժմ սնունդ ու խնամք, և ուրիշ ոչինչ պետք չէ։
Նույն օրվա երեկոյան Սյուն մոտեցավ այն մահճակալին, որի վրա պառկած Ջոնսին բավականությամբ կապում էր վառ կապույտ, բոլորովին անօգուտ շարֆը, և մի ձեռքով գրկեց նրան բարձի հետ միասին։
— Ես քեզ մի բան պետք է ասեմ, սպիտակ մկնիկ,— ասաց նա։— Միստր Բերմանն այսօր մեռավ հիվանդանոցում թոքերի բորբոքումից։ Նա ընդամենը երկու օր միայն հիվանդացավ։ Առաջին օրվա առավոտյան դռնապանը խեղճ ծերուկին գտել էր իր սենյակում՝ հատակին ընկած։ Նա գիտակցությունը կորցրել էր։ Կոշիկներն ու ամբողջ հագուստը թաց էին և սառույցի պես պաղ։ Ոչ ոք չէր հասկանում, թե նա ու՞ր էր գնացել այդ ահավոր գիշերը։ Հետո գտան լամպը, որ դեռ վառվում էր, տեղից շարժած սանդուղքը, մի քանի ցրված վրձիններ և ներկապնակը՝ դեղին ու կանաչ ներկերով։ Սիրելի՛ս, նայի՛ր պատուհանից դուրս բաղեղի վերջին տերևին։ Դու չէի՞ր զարմանում, որ նա քամուց չի դողում ու չի շարժվում։ Այո, սիրելի՛ս, հենց դա էլ Բերմանի գլուխգործոցն է. նա այդ տերևը նկարել էր այն գիշերը, երբ ընկավ վերջին տերևը։

Հյուսնի պատմությունը։ Վիլյամ Սարոյան

Լյուսի տատիս իմացած հեքիաթներին վերջ չկար: Ահա դրանցից մեկը, որն ապացուցում է, թե հուսահատությունը պարզապես անհեթեթություն է: Այս պատմությունը հյուսնի մասին է, ով ապրել է հարյուրավոր տարիներ առաջ: Օրերից մի օր, տուն վերադառնալիս, ընկերներից մեկը կանգնեցնում է նրան և հարցնում.
– Եղբայրս, դեմքդ ինչո՞ւ է թթված: Բա՞ն է պատահել:
– Եթե իմ տեղը լինեիր, – պատասխանում է հյուսնը, – դու էլ այս օրին կլինեիր:
– Ի՞ն չ է եղել, – հետաքրքրվում է ընկերը:
– Մինչև առավոտ, – ասում է հյուսնը, – թագավորի հրամանով պետք է տասնմեկ հազար տասնմեկ հարյուր տասնմեկ գրվանքա փայտի լավագույն սղոցուքը տանեմ պալատ, թե չէ գլխիցս կզրկվեմ:
Ընկերը ժպտում է և գրկում նրան, ասում է.
– Սիրելի ընկերս, մի հուսահատվիր: Արի գնանք, ուտենք-խմենք և վաղվա մասին մոռանանք: Հույսդ երբեք մի կորցրու:
Գնում են հյուսնի տուն և տեսնում, որ նրա կինն ու երեխաները նույնպես լուրն առել են և լացուկոծ են անում: Ընկերը նրանց էլ է հորդորում, որ չվշտանան և բոլորը միասին սկսում են ուտել, խմել, ուրախ-ուրախ զրուցել, երգել ու պարել:
Խնջույքի կեսին հյուսնի կինը վերսկսում է.
– Խեղճ ամուսինս, առավոտյան զրկվելու ես գլխիցդ, իսկ մենք զվարճանում ենք:
– Ա՜խ, և ոչ մի հույս չկա:
– Մի’ տանջվիր, – ասում է հյուսնը, – ամեն ինչ զուր է:
Եվ շարունակում են ուտել, խմել, երգել ու պարել:
Երբ լույսը ճեղքում է խավարն ու սկսվում է օրը, բոլորը լռում են՝ սարսափով ու վշտով համակված: Թագավորի մարդիկ գալիս և կամացուկ թակում են հյուսնի տան դուռը:
Հյուսնը հառաչում է.
– Այժմ գնում եմ մեռնելու:
Եվ բացում է դուռը:
– Հյուսն, – ասում են հյուրերը, – թագավորը մեռել է:
Նրա համար դագաղ սարքիր:
Առաջադրանքներ

Ա. Ո՞րն է ստեղծագործության մեջ արտահայտված գաղափարը: Համաձա՞յն եք արտահայտված գաղափարի հետ: Հիմնավորե՛ք:
Բ. Ի՞նչ կերպարներ կան ստեղծագործության մեջ: Ո՞ր կերպարի (կերպարների) բացակայության դեպքում ստեղծագործության ասելիքը չէր տուժի:

1. 9
2. Ռուզաննա
3. Չի կարող
4. 6, 12, 6
5. 2
6. Չորեքշաբթի
7. 7, 4, 9, 7, 4, 9, 7, 4, 9, 7, 4, 9, 7, 4

Եռօրյա Տավուշ

Առաջին օր

Առաջին օրը մենք բոլոր երեխաներով դուրս եկանք սուրբ երրորդության եկեղեցու մոտից։
Մենք ճանապարհին խաղում եինք և մեր առաջին կանգառներ սևանը

մենք այնտեղ հաց կերանք քար եր գցեցինք լճում և շարժվեցինք։ Մենք ուզում եինք կանգնել ջուխտակվանք բայց այնտեղ փակեր ճանապարհը և մենք գնացինք իջևանի դենդրո պառկ։

Այնտեղ շատ գեղեցիկ ծառեր կային և գեղեցիկ ծաղիկներ։ Հետո մենք գնացինք մեր հյուրատուն և տեղավորեցինք մեր իրերը։ ԵՎ երբ մենք դասավորեցինք մեր իրերը մենք գնացինք հաց ուտելու և հենց կերանք վերջացրեցինք մենք գնացինք մեր հյուրատան դիմացի խանութը որտեղից առանք շատ չիփս։ Հետո մենք գնացինք հանգստանալու հետո քնեցինք։

Երկրորդ օր

Մենք արդնացանք և միանգամից գնացինք նախաճաշելու երբ կերանք վերջացրեցինք մենք գնացինք մեր սենյակները հավաքելու, որ հետո գնանք Մակարավանք։ Այնտեղ շատ հավեսեր, մենք աղոթեցինք և մոմ վառեցինք։

Հետո մենք հետ եկանք հյուրատուն միքիչ հանգստացանք հաց կերանք և գնացինք զբոսնելու Տավուշում:

Հետո ես Աշոտը և երեք դավիթները սկսեցինք այնտեղ ֆուտբոլ խաղալ, բայց այնտեղ շատ նեղ էր և մենք որոշեցինք բոլորով խաղալ գետնից բարձր։ Հետո բոլորով նկարվեցինք ծակ քարի միջով։

և մենք գնացինք հետ հյուրատուն որովհետև անձրև էր և մենք շատ հոգնած և քրտնածեինք։ Երբ եկանք մենք հաց կերանք հետո միքիչ հանգստացանք և գնացինք ադի–բուդի ուտելով քննարկել մեր դպրոցի ուսումնական պլանը։ Հետո մենք շատ հոգնացեինք և գնացինք քնելու։

Երրորդ օր

Մենք հավաքեցինք մեր բոլոր իրերը և գնացինք Երևան և գնացինք հաց ուտելու։ Երբ կերանք վերջացրեցինք մենք գնացինք Գոշավանք և այնտեղ նկարվեցինք և աղոթեցինք։ ԵՎ հետո արդեն գնացինք Երևան։

Ինձ շատ դուր եկավ այս ճամպորդությունը և ամեն ինչ լավ էր։

193. Ընդգծված դերբայները դարձրո՛ւ բայեր:

Օրինակ`

Քայլող աղջիկ- աղջիկ, որը քայլում է:
Հեռացած ձմեռ- ձմեռը, որ հեռացել է:

Ա. Սլացող մեքենա–մեքենա որը սլանում է
արևի շուրջը պտտվող մոլորակ–մոլորակ որը պտտվում է արևի շուրջը
թունելից դուրս եկող գնացք–գնացք որը դուրս է գալիս թունելից
պատրաստակամորեն հորը մտնող երեխա–երեխա որը պատրաստակամորեն մտնում է հորը
փոշու ու մրի մեջ աշխատող մարդիկ–մարդիք որոնք աշխատում են փոշու ու մրի մեջ

Բ. Ընկած գրիչ–գրիչ որը ընկած է
մոռացված երգ–երգ որը մոռացված է
թիթեռի հետևից ընկած երեխա–երեխա որը ընկած է թիթեռի հետևից
արձակված ու կախված վարագույր–վարագույր որը արձակված ու կախված է
լուծված խնդիր–խնդիր որը լուծված է
գիշերվա անձրևից խոնացացած օդ–օդ որը խոնավացած է գիշերվա անձրևից

194. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայից կազմված դերբայներով (ապրելիս, ապրող, ապրած, ապրել):

Նրա… երկար ու ձիգ տարիների մասին ընդամենը մի երկու նախադասություն կարելի է պատմել:

Գետափին՝ զով ծառերի ստվերում… հիշում էր իր անապատը, խանձված ավազը:

Կարտոֆիլի արտում … բզեզն արագ բազմանում է ու շարժվում առաջ՝  նոր տարածություններ գրավելու:

Ուզում էր քաղաքից դուրս ու մենակ՝… հեռու մի դաշտում:

195. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայի դիմավոր ձևերով:

Քանի՛ տարի … մեր երկրում ու չգիտե՞ս մեր օրենքները:
Եթե մի երկու ամիս էլ … այս  խոնավ ու անարև երկրում, բոլորովին կմոռանա՞ք մեր գյուղը:
Մի քանի օր այստեղ … ու կտեսնի, թե ի՞նչ դժվար է օրվա հոգսը հոգալը:

Այստեղ … ուրիշ ելք չունեմ:
Դու երկար … այս աշխարհում ու շատ բան ես տեսել, ինձ մի խորհուրդ տո՛ւր:

196. Տրված բայերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝դիմավոր բայերի և դերբայների:

Փակել է, մտնել, փակած, մտար, փակում եմ, մտնում է, փակեցիր, մտած, փակի՛ր, մտնեիր, փակելիս, մտնելիս, կփակենք, մտի՛ր, պիտի փակեք, մտել էինք, փակել էիր, պիտի մտնի:

197. Տրված նախադասություններն այնպես փոխի՛ր, որ դիմավոր բայը դառնա համակատար դերբայ (իս վրջավորությամբ):

Օրինակ`

Երբ կենդանիների պահպանության խնդիրն էին լուծում, բազում դժվարությունների հանդիպեցին: -Կենդանիների պահպանության խնդիրը լուծելիս բազում դժվարությունների հանդիպեցին:

Երբ գետափին զբոսնում էր, հանկարծ շների հալածվող մի եղջերու տեսավ:
Երբ երկրորդ խողովակաշարն էին կառուցում, պարզեցին, որ դա էլ բավարար չի լինելու:

Երբ գետակն անցնում էր, որս անող մի գայլաձուկ տեսավ:

Երբ լսում էր ընկերոջ պատմությունը, փորձում էր պատկերացնել, թե ինքն ի՞նչ կաներ այդ պայմաններում:
Երբ ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկին գնահատում ես, կտրուկ ու ծայրահեղ մի՛ լինիր:
Երբ փորձում էր, ընդամենը մի փոքր սխալ էր արել, ու ոչինչ չէր ստացվել:

198. Տրված բայերից համակատար դերբայներ ստացի՛ր և դրանցով նախադասություններ կազմի՛ր:

Չափել, շարժվել, կապել, մտնել, տեսնել:

199. Տրված անորոշ դերբայների բացառական և գործիական հոլովներով (ուց, ով վերջավորությամբ ձևերով) նախադասություններ կազմի՛ր:

Լսել, բարձրանալ, հեռանալ:

1.99999, 9999, 999, ․․․թվերը գրված են ինչ որ օրինաչափությամբ։ Գտեք 999-ից հետո գրված առաջին թիվը։
99

2.Աննան մտապահած թիվը մեծացրեց 20 անգամ, հետո արտադյալը մեծացնելով   20-ով,  ստացավ 140։ Գտիր մտապահած թիվը։
6

3.Քանի՞ պիցցա պետք է պատվիրել 12 հոգանոց խմբի համար, եթե յուրաքանչյուր պիցցա 6 կտոր է և խմբի յուրաքանչյուր անդամ  ուզում է ուտել երկու կտոր պիցցա։
4

4.Նարեն պահարանում ունի 4 զույգ կոշիկ։ Առանց նայելու առնվազն քանի՞ կոշիկ պետք է հանի, որպեսզի վստահ լինի, որ գոնե մեկ զույգ կոշիկ հանել է:
5

5.Տակառում կար 48 դույլ ջուր։ Երբ տակառից վերցրին մի քանի դույլ ջուր, այնտեղ մնաց 7 անգամ ավելի շատ ջուր, քան վերցրել էին։ Քանի՞ դույլ ջուր էին վերցրել տակառից։ 
6

6.Վեց տարի առաջ իմ և պապիկիս տարիքների գումարը 54 էր: Որքա՞ն կլինի մեր տարիքների գումարը 2 տարի հետո։
70

7. Գոռն ուներ 7 խնձոր և 2 բանան: Նա 2 խնձոր տվեց Նարեկին, որն իր հերթին մի քանի բանան տվեց Գոռին: Նարկեը քանի՞ բանան տվեց Գոռին, եթե դրանից հետո Գոռն ուներ հավասար քանակով բանան և խնձոր:
3

8.Պարանի առաջին կտորը երկրորդից երկար է 72 մետրով: Երբ յուրաքանչյուր կտորից կտրեցին 5-ական մետր, պարզվեց, որ առաջին կտորի մնացորդը երկրորդ կտորի մնացորդից 4 անգամ երկար է: Գտեք պարանի կտորների սկզբնական երկարությունների գումարը:
130մ

9.Վաճառողը կշռում էր հաճախորդի ընտրած ապրանքը: Նա կշեռքի մի նժարին դրեց 10 հատ 160 գրամանոց կշռաքար, սակայն կշեռքը չհավասարակշռվեց: Ապա այդ նժարին  դրեց ևս մեկ 20 գրամանոց կշռաքար և կշեռքը հավասարակշռվեց: Որքա՞ն էր ապրանքի զանգվածը։
1620գ

10. Ձիարշավարանում շրջանաձև վազքուղղով նույն կետից միաժամանակ միևնույն ուղղությամբ սկսեցին վազել 4 ձիեր: Առաջին ձին մեկ շրջանը կատարում էր 10 րոպեում, երկրորդ ձին՝ 12 րոպեում, երրորդ ձին՝ 15 րոպեում, իսկ չորրորդ ձին՝ 20 րոպեում: Վազքը սկսելուց որոշ ժամանակ հետո առաջին անգամ բոլոր ձիերը միասին նորից հայտնվեցին սկզբնակետում: Այդ ժամանակ քանի՞ շրջան էին պտտվել բոլոր ձիերը միասին։
18

գործնական աշխատանք

1.Կետերի փոխարեն գրի՛ր մենք  անձնական դերանվան համապատասխան ձևերը՝ մեր, մեզ մեզնից, մեզնով:

մեր քաղաքում հիմա շատ բան է փոխվել:
Երկար ժամանակ մեզ պատմում էր, թե որտե՛ղ է եղել և ինչե՛ր է տեսել:
Հիմա նա մեզնից հեռու է հազարավոր կիլոմետրերով:
Գրում է, թե մեզնով է ապրում ու մեզ սպասելով է անցկացնում ժամանակը:
Մի  քանի տարի տանը ապրեց:
Տատս … բողոքում է, բայց առանց … էլ չի դիմանում:

2.Կետերը փոխարինի՛ր մի դեպքում համապատասխան հարցական, մյուս դեպքում՝ հարաբերական դերաննուններով: Ուշադրություն դարձրո՛ւ կետադրությանը:

Ով, ինչ, երբ, որտեղ, ինչքան:

որտեղ է ջուր հավաքվում այս փոսում:
Ինձ հետաքրքրում է, թե ինչքան է  ջուր հավաքվում այս փոսում:
ինչ պետք է անեն՝ տարածքի գեղեցկությունը պահպանելու համար:
Իրենք էլ չգիտեն, թե ինչ  պետք է անեն տարածքի գեղեցկությունը պահպանելու համար:
ով պետք է վերականգնի հատված անտառները:
Ձեզ հարց տվե՞լ եք, թե ով պետք է վերականգնի հատված անտառները:
ինչքան ժամանակ է պետք՝ ամեն ինչ վերականգնելու համար:
Ճարտարապետին հարցնում են, թե ինչքան ժամանակ է պետք ամեն ինչ վերականգնելու համար:
ով այդպես գրավեց  քո ուշադրությունը:
Ցո՛ւյց  տուր տեսնեմ , թե ով .այդպես գրավեց  քո ուշադրությունը:
երբ ես պատմելու քո վերջին ճամփորդության մասին:
Գոնե ասա՛, թե երբ ես պատմելու քո վերջին ճամփորդության մասին:

3.Փակագծում տրված գոյականներն ու բայերը համաձայնեցրո՛ւ ընդգծված դերանունների հետ:

Ոչ ոք չի լսել, թե որտեղի՛ց  են գալիս ոտնաձայները:

Ոչ մեկը չի փորձել բարձրաձայնել, բոլորը լուռ (նայել):

Բոլոր ճանապարհները մի տեղ են տանում :

Բոլորը հավաքվելեին եկեղեցու բակում:

Ամբողջը ոչնչացավ մեկ օրում:

Կարծես թե ամբողջ քաղաքը հրապարակ լցվեց:

4.Այս, այդ, նույն, ես, երբ, ոչինչ, որ, ամեն, մի, իրար, ինքն, բոլոր, ողջ դերանուններով կազմիր նոր բաղադրյալ բառեր:
այս–այսպես
այդ–այդպես
նույն–նույնպես
ես–եսասեր
երբ–երբեք
ոչինչ–ոչնչանալ
որ–որպես
ամեն–ամենինչ
մի–միամիտ
իրար–իրարանցում
ինքն–ինքնուրույն
բոլոր–բոլորովին
ողջ–ողջույն