պարապմունք 29

1)Նույն քարտեզի վրա տեղադրվել են 13 կմ և 26 կմ հեռավորություններ: Քարտեզի վրա քանի՞ անգամ է մի հատվածի երկարությունը մեծ մյուս հատվածի երկարությունից:

26։13ժ2

2)Մի քարտեզի մասշտաբը 1:10000 է, մյուսինը՝ 1:150000

 Ո՞ր քարտեզի մասշտաբն է ավելի խոշոր:

1։10000

3)Հեռավորությունը երկու գյուղերի միջև 180 կմ է: Քարտեզի վրա այդ գյուղերի միջև հեռավորությունը 18 սմ է: Քարտեզի 1 սմ-ին ի՞նչ հեռավորություն է համապատասխանում տեղանքում:

1։1000000

4)Քարտեզի վրա հատվածն ունի 8սմ երկարություն։ Գտե՛ք քարտեզի մասշտաբը, եթե այդ հատվածն տեղանքում

ա) 8 կմ է-1:100000
բ) 120 կմ է-1:100000
գ) 1840 կմ է-1:100000
դ) 1600 կմ է-1:100000000

ե) 2 կմ է-1:100000
դ) 124 կմ է-1:100000

5)Ապրանքի գինը նախ իջեցվել է 15%-ով, ապա՝ ևս 20 %-ով։ Որքա՞ն է դարձել ապրանքի գինը, եթե սկզբնական գինը եղել է 10000 դրամ։

10000:100=100×15=1500

10000-1500=8500:100=85×20=1700

8500-1700=6500

6).Երեք թվերի գումարը հավասար է 20127­ի: Գումարելիներից մեկը ամենամեծ քառանիշ թիվն է, մյուսը՝ ամենափոքր վեցա­նիշ թվի և ամենամեծ հնգանիշ թվի տարբերությունը: Գտե՛ք երրորդ գումարելին:

20127-500001=

7.Հաշվի՛ր.

3/5+4/8

3×8=24

4×5=20

20+24=44

44/40

11/10ջգտբրընւմյկյրւ․ւ

     
12/25-1/75

12×3=36

36-1=35

35/75

7/15

 
3.1/7+2.⅝

3+2=5

7×8=56

1×8=8

5×7=35

35+8=42

5.42/56

4/7×12/25

7×25=175

4×25=100

12×7=84

100×84=1840

1840/178

27/49:9/7

27/49×7/9

63/147

մայրենի

ա/ ընդհանուր, հովար (գլխարկի այն հատվածը, որը պաշտպանում է արևից), հովանոց, հայթ-այթել, հայհոյել, Հովհաննես, հեղեղատ, հեղհեղուկ, խոր-ին, խորհել, օրհներգ, հերթապահ, դազգահ, ընդհակառակը, ընդհատել, աշխարհազոր, համաշխարհային, ընդհուպ, ընդառաջ, արհամարհել: 

բ/ ապաշխարել, խորհուրդ, ընդամենը, խորհրդակցել, աշխարհասփյուռ, ճանապարհային, շնորհալի, նիրհել, ճանապարհորդ, անշնորհք, տարաշխարհիկ, չնաշխարհիկ, չմշկասահք, աշխարհացունց, խորհրդածություն, մահճակալ, ընդարձակ, հոտոտել, ամպհովանի, ողջախոհ: 

գ/ օրհնանք, արհավիր-ք, խոնարհվել, հեղհեղել, անպատեհ, աշխարհակալ, հեկեկալ, անհեթեթ, անարգանք, հոպոպ, ընդ-ունակ, անհողդողդ, ապաշնորհ, ընդհարվել, ընթանալ, ընդհանրություն, աշխարհիկ, մենաշնորհ, մեծարգո:

 Տրված արմատներով կազմել բաղադրյալ բառեր:

Շնորհաբաշխ
ճանապարհագիր
աշխարհագիտություն
խոնարհամիտ

Հ տառի ուղղագրություն

րացնել հ տառը, որտեղ անհրաժեշտ է: 

ա/ ընդհանուր, հովհար (գլխարկի այն հատվածը, որը պաշտպանում է արևից), հովանոց, հայթհայթել, հայհոյել, Հովհաննես, հեղհեղատ, հեղհեղուկ, խորին, խորհել, օրհներգ, հերթապահ, դազգահ, ընդհակառակը, ընդհատել, աշխարհազոր, համաշխարհային, ընդհուպ, ընդառաջ, արհամարել: 

բ/ ապաշխարել, խորհուրդ, ընդամենը, խորհրդակցել, աշխարհասփյուռ, ճանապարհային, շնորհալի, նիրհել, ճանապարհորդ, անշնորք, տարաշխարհիկ, չնաշխարհիկ, չմշկասահք, աշխարհացունց, խորհրդածություն, մահճակալ, ընդարձակ, հոտոտել, ամպհովանի, ողջախոհ: 

գ/ օրհնանք, արհավիրք, խոնարհվել, հեղղեղել, անպատեհ, աշխարհակալ, հեկեկալ, անհեթեթ, անարգանք, հոպոպ, ընդունակ, անհողդողդ, ապաշնորհ, ընդհարվել, ընթանալ, ընդհանրություն, աշխարհիկ, մենաշնորհ, մեծարգո:

Պարապմունք 28

)Նույն քարտեզի վրա տեղադրվել են 13 կմ և 26 կմ հեռավորություններ: Քարտեզի վրա քանի՞ անգամ է մի հատվածի երկարությունը մեծ մյուս հատվածի երկարությունից:

26:13=2

2)Մի քարտեզի մասշտաբը 1:10000 է, մյուսինը՝ 1:150000

 Ո՞ր քարտեզի մասշտաբն է ավելի խոշոր:

1:10000-ավել խոշոր է

3)Հեռավորությունը երկու գյուղերի միջև ոշ180 կմ է: Քարտեզի վրա այդ գյուղերի միջև հեռավորությունը 18 սմ է: Քարտեզի 1 սմ-ին ի՞նչ հեռավորություն է համապատասխանում տեղանքում:

180կմ=180000մ=18000000սմ

18000000:18=1000000

1:1000000

4)Քարտեզի վրա հատվածն ունի 8սմ երկարություն։ Գտե՛ք քարտեզի մասշտաբը, եթե այդ հատվածն տեղանքում

ա) 8 կմ է,

8կմ=8000մ=800000սմ:8=100000=1:100000
բ) 120 կմ է,

120=120000մ=1200000սմ:120=100000=1:100000
գ) 1840 կմ է,
դ) 1600 կմ է,

ե) 2 կմ է,
դ) 124 կմ է:

5)Ապրանքի գինը նախ իջեցվել է 15%-ով, ապա՝ ևս 20 %-ով։ Որքա՞ն է դարձել ապրանքի գինը, եթե սկզբնական գինը եղել է 10000 դրամ։

10000:100=100

10000-100=9900

9900:100=99

9900-99=9801

6).Երեք թվերի գումարը հավասար է 20127­ի: Գումարելիներից մեկը ամենամեծ քառանիշ թիվն է, մյուսը՝ ամենափոքր վեցա­նիշ թվի և ամենամեծ հնգանիշ թվի տարբերությունը: Գտե՛ք երրորդ գումարելին:

100000-99999=1

20127-9999-1=10127

Ստուգում՝ 9999+1+10127=20127

7.Հաշվի՛ր.

3/5+4/8=3×40/40+4×40/40=300/40      
12/25-1/75=12×75/75+1×75/75=975/75=13/1
3.1/7+2.⅝=5. 336/56=5. 6/1
4/7×12/25=48/175
27/49:9/7=27/49×7/9=189/441

Գործնական աշխատանք

Լրացնել հետևյալ առածներում բացթողնված բառերը` դրանք ընտրելով տրվածներից:
Ծանր, պաղ, լավ, սև, անպտուղ, անուշ, զորավոր, շիտակ, արդար, ոսկե, լավ:

Լեզու կա լավ է, լեզուն կա` լեղի:
արդար յուղը ջրի տակ չի մնա:
Սպիտակ փողը սև օրվա համար է:
Խելքը ոսկե թագ է, ամեն մարդու գլխին չի լինում:
անպտուղ ծառին քար գցող չի լինի:
Հեռավոր սուրբը անուշ կլինի:
ծանր քարը իր տեղում կմնա:
լավ աղջիկը յոթ տղա արժե:
շիտակ խոսքը հանաքով կասեն:
զորավոր  հնձվորը դաշտում  էլ կհնձի, սարում էլ:
պաղ ապուր, շան կերակուր:

Հետևյալ առածների մեջ կետերի փոխարեն գրել նշված բառերի  հականիշները:
երիտասարդ աչքով աղջիկ առ, ահելի աչքով`ձի:
Գիտունի հետ քար քաշի, անգետ հետ փլավ մի կեր:
Ծամը երկար, խելքը` կարճ:
Թոկի երկարն է լավ, խոսքի` կարճը :
Գիժը մի քար գցեց ծովը, հազար խելոք չկարողացան հանել:
Խոսքը մեծին, ջուրը` փոքրին:
Փորձված թանը անփորձ մածունից լավ է:
Սև սիրտ, սպիտակ ատամ:
Մինչև հաստ բարակի, բարակի հոգին դուրս կգա:
Թանկից էժան չկա:

Տրված տեղանուններից -ացի, -յան և -ական ածանցներով կազմել նոր բառեր::

Սև ծով, Փոքր Ասիա, Նոր Զելանդիա, Միջին Ասիա, Հարավային Ամերիկա, Արևմտյան Եվրոպա, Խաղաղ օվկիանոս, Հարավային Կորեա:
Սև ծովացի
փոքր ասիացի
նոր զելանդիացի
միջին ասիացի
հարավային ամերիկացի
արևմտյան եվրոպացի
խաղախ օվկիանոսացիական
հարավային կորեացի
Կետերի  փոխարեն գրել համապատասխան  ածանցները:

անկենդան, անկամ, չխոսկան, անգետ, հայրիկ, կիսակ, փառք, վայրէջք, աղ—, արևել—, եռանդ—, ազդ—, դողդոջ—, հնչ—, համ—:

մայենի

1․Տրված շարքից կազմիր հականիշների զույգեր։
Նզովք-օրհնություն
երբեք-միշտ
ընդարձակ-սեղմ
համր-խոսուն
փութկոտ-ծանրաշարժ
վտիտ-մարմնեղ
խոպան-արգավանդ
պարպել-լիցքավորել
դյուրին-խրթին

2․Բառարանի օգնությամբ գրիր տրված բառերի բացատրությունը:
Տրտմել-տխրել                                    

վաղորդյան-վաղ առավոտյան

մեղանչել-մեղք, հանցանք, գործել

մաքառել-պայքարել

անտունի-ժողովրդական երգ

դրվատել-գովել

երկնչել-վախենալ
3․Համապատասխանեցրու դարձվածքները տրված բացատրություններին:
Գլուխը լցնել-դրդել մի արարքի
թևերը փռել-պաշտպանել  
աստծու կրակ-չարաճճի
արյունը ջուր դառնալ-վախենալ
առաջին ջութակ-գլխավոր դեմք 

4․Բառակազմական վերլուծության ենթարկիր տրված բառերը
օրինակ՝ միջնապատ-մեջ(արմատ)+ին(ածանց)+ա(հոդակապ)+պատ(արմատ)

թրաշուշան-թուր(արմատ)+ա(հոդակապ)+շուշան(արմատ)

տխրալի-տխուր(արմատ)+ա(հոդակապ)+լի(արմատ)

պարագիծ-

շքերթ-շուք(արմատ)+երթ(արմատ)

տնանկ-տուն(արմատ)+ա(հոդակապ)+ընկնել(արմատ)

տնտեսուհի-տուն(արմատ)+տեսնել(արմատ)+ուհի(ածանց)

հարսնացու-հարս(արմատ)+նացու(ածանց)

ջրամբար-ջուր(արմատ)+ամ(ածանց)+բար(արմատ)

նախագիծ-նախ(նախածանց)+ա(հոդակապ)+գիծ(արմատ)

5․Տրված բարդ բառերի առաջին բաղադրիչները փոխելով՝ ստացիր նոր բարդ բառեր․

գինետուն- վաճառատուն, թոնրատուն
բարձրաձայն —ցածրաձայն,բաղաձայն,համաձայն
երկաթուղի-ճոպանուղի,ճեմուղի
կալվածատեր-գանձատեր,տանուտեր
աշնանամուտ-լուսամուտ,արևամուտ
մեքենավար-ինքնավար,նավավար
ցուցանիշ-երկնիշ,միանիշ
պարերգ-խմբերք,գովերք
երգարվեստ-գեղարվեստ,պարարվեստ
հեռախոս-բարձրախոս,ցածրախոս

պարապմունք 27

21. պատասխան․

ա)որ իրական կյանքում 100 անգամ ավելի մեծ է

բ)որ իրական կյանքում 1000 անգամ ավելի մեծ է

գ)որ իրական կյանքում 20000 անգամ ավելի մեծ է

22․ պատասխան

ա)1:100

բ)1:50

գ)1:60

դ)1:1000

ե)1:10000

զ)1:1000

է)1:6000

ը)1:10000

23. պատասխան

ա)20սմ

բ)1

գ)4սմ

դ)1սմ

24.պատասխան

ա)50000սմ

բ)250000սմ

գ)1100000սմ

դ)150000սմ

ե)600000սմ

զ)700000սմ

25.պատասխան

44×200=8800=880սմ

31×200=6200=620սմ

26.պատասխան

340×500=170000մ

220×500=110000մ

English

Hi Lucia

How are you? It was so nice to meet you last week in Sydney at the sales meeting. How was the rest of your trip? Did you see any kangaroos? I hope you got home to Mexico City OK.

Anyway, I have the documents about the new Berlin offices. We’re going to be open in three months. I moved here from London just last week. They are very nice offices, and the location is perfect. There are lots of restaurants, cafés and banks in the area. There’s also public transport; we are next to an U-Bahn (that is the name for the metro here). Maybe you can come and see them one day? I would love to show you Berlin, especially in the winter. You said you have never seen snow – you will see lots here!

Here’s a photo of you and me at the restaurant in Sydney. That was a very fun night! Remember the singing Englishman? Crazy! Please send me any other photos you have of that night. Good memories.

Please give me your email address and I will send you the documents.

Bye for now

Mikel

Մ և Ն-ի և Վ և Ֆ-ի ուղղագրությունը

Գծերի փոխարեն գրել Մ կամ Ն. 

ռմբակոծել, բմբուլ, անբախտ, ամբողջովին, անբասիր, անբարտավան, ամբոխ, ամպագոռգոռ, ամփոփել, ինքնամփոփ, համբույր, ճամփա, ըմպանակ, անբավ, 
ամբար, անբիծ, ըմբոստ, ըմբռնել, բամբեր, անբարբառ, ըմբոշխնել, Մանվել, 
Սամվել, անփույթ, անբարյացակամ, ճամփորդ, անբերրի, բամբասել, բանսարկու, ճամպրուկ, անպաճույճ, շամփուր, սիմֆոնիա, անպատճառ, բանվոր, ամպշող, ճամբար, փամփուշտ, համբավ, բամբիշ, սմբուկ, համբարձում, ճամպրուկ, անպատիվ, գամփռ, ըմբռնել, զամբյուղ, բամբակ, ամբաստանել, ամպ, ամպրոպ, սմբակ, շամփուր, անբարիշտ, անբաստանել, բամբեր, ռումբ:

  

Գրել Վ կամ Ֆ. 

հավք, գովք, ասֆալտ, փլավ, հարավային, ավտոմեքենա, նավթ, օվկիանոս, 
նավթավառ, զավթել, Աֆրոդիտե, Ավրորա, թավշյա, ավտոմատ, հազիվհազ, ֆշշոց (օձի), վշշոց (ջրի), թովչանք, նզովք, կաթված, սֆինքս, Խոսրով, ավտոտնակ, 
հովտաշուշան,  փլավ, նավթամուղ, հարավ,  

Գտնել տրված բառերի հնչյունափոխված արմատները: 

Սփռոց-սփյուռ

վիմարձան — վեմ

զրկանք- զուրկ

սնահավատ- սին

փչակ — փուչ

կպչել — կիպ

խարխլել — խարխուլ

պատրանք- պատիր

փլվել-փուլ

զրախոսություն -զուր

կծկել -կծիկ

զրկանք — զուրկ

ստուգատես — ստույգ

ուղղահայաց — ուղիղ

իջևան — էջ

ըմպել — ումպ

սնել — սուն

ամրակ- ամուր

անրջել — անուրջ

գնանկում -գին

ջղային — ջիղ

փխրուն — փուխր

դդմապուր — դդում

թզաչափ- թիզ

խախտել- խախուտ

խճանկար -խիճ

ջլապինդ — ջիլ

վճռաբեկ — վճիռ

ծածկոց- ծածուկ

խտանալ- խիտ

ոճրագործ — ոճիր

մագլցել- մագիլ

հրապուրանք- հրապույր

ճմռել — ճմուռ

լռակյաց — լուռ

կկվականչ — կկու

պտուտակ — պտույտ

ծնունդ — ծին

փշրել — փշուր

հպանցիկ — հուպ

կուրություն — կույր

մասրենի — մասուր

ձիթապտուղ — ձեթ

սրճաման — սուրճ

բարություն — բարի

ցամքոց — ցամաք

ցլամարտ — ցուլ

գնացուցակ — գին

պարապմունք 26

Հիշենք, որ հատվածների երկարությունները չափելու համար օգտագործվում ենք չափման միավորները՝ 1մմ,1սմ,1մ,1դմ,1կմ, ընդ որում երկու հեռավորություն հարմար է համեմատել, եթե դրանք տրվում են նույն չափման միավորներով: Հաճախ հեռավորությունները բնության մեջ անհրաժեշտ է լինում տեղափոխել գծագրերի և քարտեզների վրա: Բոլոր հեռավորությունները, որոնք տեղափոխվում են միևնույն քարտեզի վրա պետք է համեմատելի լինեն, այսինքն՝ պահպանեն բնության մեջ եղած հարաբերությունները:

 Օրինակ՝ եթե բնության մեջ մի հեռավորություն 7 անգամ մեծ է մյուսից, ապա քարտեզի վրա ևս այն պետք է 7 անգամ մեծ լինի մյուսից:

Որպեսզի բնության մեջ եղած հեռավորությունները տեղափոխվեն քարտեզի վրա օգտագործում են մասշտաբը, որն իրենից ներկայացնում է քարտեզի վրա գտնվող հատվածի երկարության հարաբերությունը համապատասխան հատվածի երկարությանը բնության մեջ:  

Մասշտաբը ցույց է տալիս, թե քանի անգամ է հեռավորությունը քարտեզի վրա ավելի կարճ` տեղանքում եղած հեռավորությունից:

Ուշադրություն:

Հաճախ մասշտաբը տրվում է կոտորակի (հարաբերության) տեսքով:
Օրինակ՝ օգտագործելով քարտեզի 1:12500000 մասշտաբը, գտնենք իրական հեռավորությունը տեղանքի վրա գտնվող A և B կետերի միջև, որոնց հեռավորությունը քարտեզի վրա 7 սմ է:

Լուծում

Քարտեզի 1 սմ-ին համապատասխանում է տեղանքի 12500000 սմ-ը կամ 125 կմ-ը:

Եթե 1 սմ-ը 125 կմ է, ապա 7 սմ-ը կլինի 125⋅7=875 կմ:

Պատասխան՝ 875կմ:

Հարցեր, առաջադրանքներ:

1.Ի՞նչ է մասշտաբը:
Մասշտաբը ցույց է տալիս, թե հեռավորությունը քարտեզի վրա ավելի կարճ՝ տեղանքում եղած հեռավորությունից:
2.Քարտեզի վրա, որի մասշտաբը 1 ։ 10000000 է, Երևանի և Թբիլիսիի հեռավորությունը 2սմ է։ Որքա՞ն է Երևանի և Թբիլիսիի իրական հեռավորությունը։
2×10.000.000=20.000.000սմ=200կմ
3. Հողակտորի հատակագծի մասշտաբը 1 ։ 5000 է։ Ինչքա՞ն կլինի հողակտորում երկու կետերի հեռավորությունը, եթե համապատասխան կետերի հեռավորությունը հատակագծում հավասար է`

ա) 3սմ-ի

3×5000=15.000սմ=150մ

բ) 10սմ-ի

10×5000=50.000սմ=500մ

գ) 1/2սմ-ի

1/2×5000=2500սմ=25մ

դ)1.3/4 սմ-ի

3/4×5000=3750սմ=37մ 50սմ

4.Քարտեզի վրա Դիլիջան և Արթիկ քաղաքների հեռավորությունը 5սմ է: Գտեք այդ քաղաքների հեռավորությունը տեղանքում, եթե քարտեզի մասշտաբը 1:1000000 է:

10.000.000×5=50.000.000=50.000կմ

5.Քարտեզի վրա Գորիս և Վանաձոր քաղաքների հեռավորությունը   7սմ է: Գտեք այդ քաղաքների հեռավորությունը տեղանքում, եթե քարտեզի մասշտաբը 1:5000000 է:
50.000.000×7=350.000.000

6..Քարտեզի մասշտաբը 1:300000 է: Տեղանքում երկու քաղաքների միջև հեռավորությունը 12կմ է: Որոշիր այդ քաղաքների հեռավորությունը քարտեզի վրա:
12×30.0000=360.000