մարտի 4-10

Առաջին աշխարհամարտի ավարտը, հետևանքները/143-149/

Հայոց պատմություն 8
https://lib.mskh.am/images/books/Hayoc-patm-8_Melqonyan.pdf

Հայ ազգային -քաղաքական կյանքի վերելքը 1917թ.-ին

Նկարագրել 1917թ. սկզբին Ռուսաստանում տեղի ունեցող փոփոխությունները:

Համեմատել հայերի նկատմամբ ցարիզմի և ժամանակավոր կառավարության վարած քաղաքականությունը:

Համեմատել, համադրել, արևմտահայերի, արևելահայերի հրավիրված առաջին համագումարների բովանդակությունը:

Պատմել Հայոց ազգային խորհրդի ստանձնած դերակատարման մասին:

Հիմնավորել հայերի շահագրգռված լինելը երկրամասում սահմանափոխություն կատարելու հարցում:

Աղբյուրները ՝Հայոց պատմություն,

Առաջադրանք 2

Խորհրդային Ռուսաստանը և Հայաստանը

Ներկայացնել Ռուսաստոնում հոկտեմբերյան հեղարջումից հետո Անդրկովկասում տեղի ունեցող փոփոխությունները :

Վերլուծել Երզնկայի զինադադարը:

Ներկայացնել Արևմտյան Հայաստանի մասին բոլշևիկյան դեկրետը, գնահատել այդ փաստաթուղթը:

Վերլուծել Բրեստ-Լիտովսկի հաշտության պայմանագիրը: Հիմնավորել  Խորհրդային Ռուսաստանի վարած քաղաքականությունը՝ հայերի շահերի անտեսումը  և Արևմտյան Հայաստանի վերադարձը Թուրքիային:

Աղբյուրները՝ Հայոց պատմություն,
Երզնկայի զինադադար
1918թ. ռուսական նահանջից դեպի հերոսամարտ
Բոլշևիկյան հեղաշրջումը և Հայաստանը․ 8-րդ դասարան/տեսանյութ/
Իրադրությունը Երզնկայում
Բրեստ- Լիտովսկի բանակցությունների մեկնարկը

1. Ո՞ր բառից «բառքամոցի» խաղի կանոններով կքամվեն կապ, ապար, պարկ, պար բառերը։

Ա. կապար
Բ. պարեկ
Գ. ապտակ
Դ. կերպար
Ե. կրպակ

2.Թռչկոտել, նստոտել, կարոտել, փայլփլել, ցատկոտել, ժանգոտել, մորթոտել, կեղտոտել, ծամծմել, փոշոտել բառերից քանի՞սն են արտահայտում գործողության բազմապատկում:

3. Իրար համապատասխանեցրու՛ հայկական առածների սկիզբն ու ավարտը:

1.Ջուրը կերթա,                              ա. անձրևից չի վախենա:

2.Գետն անցկացան,                       բ. ինչքան խմես, կծարավես:

3.Լավություն արա, ջուրը գցիր, գ. ձուկը չիմանա, աստված կիմանա:

4.Ջուրն ընկնողը                              դ. առվումը խեղդվեցին:

 5.Փողը աղի ջուր է,                         ե. ավազը կմնա:

1. Ջուրն ընկնողը, անձրևից չի վախենա:
2. Փողը աղի ջուր է, ինչքան խմես, կծարավես:
3. Ջուրը կերթա, ավազը կմնա:
4. Գետն անցկացան, առվումը խեղդվեցին:
5. Լավություն արա, ջուրը գցիր, ձուկը չիմանա, աստված կիմանա:

4. Առանց տառերի հաջորդականությունը փոխելու ինչ բառեր ես տեսնում գավազան բառի մեջ:  
գավ, ավազ, վազ, վազան, ազան

5. Գետաքար, գետափ, գետնատարած, գետեզր, գետամերձ, գետաձի  բառերում ո՞րն է ավելորդ:

6. Տերյանի «Մթնշաղ» բանաստեղծության մեջ կետերը լրացնելով՝ ամբողջացրու՛ այն:
 Ես սիրում եմ մթնշաղը նրբակերտ,
Երբ ամեն ինչ երազում է հոգու հետ,
Երբ ամեն ինչ, խորհրդավոր ու խոհուն,
Ցնորում է կապույտ մութի աշխարհում…
Չկա ոչ մի սահման դնող պայծառ շող,
Աղմուկի բեռ, մարդկային դեմք սիրտ մաշող.—
Հիվանդ սիրտըդ չի՛ տրտնջում, չի՛ ցավում,
Որպես երազ մոռացումի անձավում.
Եվ թվում է, որ անեզր է ամեն ինչ —
Ու ողջ կյա՛նքդ — մի անսահման քաղցր նինջ

7.Ստեղծագործություններից մեկում հերոսը տատիկին հաճախ պատմում էր իր գաղտնիքները։ Սակայն երբ տատիկը դա միացնում էր, հերոսը սսկվում էր, լռում։ Ի՞նչ սարք էր դա։
 լսողության ապարատ:

8. Տրված դարձվածային բառակապակցությունները թարգմանված են բառացի։ Հասկանալով դրանց իմաստները՝ գրի՛ր հայերեն համարժեք դարձվածքները:

ա) Когда рак на горе свистнет (ռուսերենից բառացի`երբ խեցգետինը սարի գլխին կսուլի)-էշի զատկին

բ) Crows don’t pick crow’s eyes (անգլերենից բառացի՝ ագռավը ագռավի աչք չի հանի)-շունը շան թաթը  չի կծի,

գ)  L’enclume et le marteau (ֆրանսերենից բառացի՝ մուրճի և զնդանի արանքում)-երկու կրակի արանքում:  

9. Նույն ժեստը տարբեր երկրներում կարող է միանգամայն տարբեր նշանակություններ ունենալ: Այլ երկրի, ժողովրդի մշակույթը հասկանալու համար կարևոր են նաև ժեստերը: Գտի՛ր  տվյալ ժեստի նշանակությունը հայերի համար:

Մատը քունքին պտտել ծալտ պակաս

Արգենտինայում այդ ժեստով կանչում են հեռախոսի մոտ:

Պերուում նշանակում է մտավոր աշխատանքով զբաղվող մարդ:

Հայաստանում ծալտ պակաս:

36

a>b և c>d կամ  a<b և c<d անհավասարությունները (միևնույն նշանի) կոչվում են միանուն:

a>b և c<d կամ  a<b և c>d անհավասարությունները (հակառակ նշանի) կոչվում են հականուն:

Օրինակ

6>−5 և 25>17 անհավասարությունները միանուն են, իսկ -41<−5 և 36>17 անհավասարությունները՝ հականուն:

Անհավասարությունների գումարումը

Եթե a>b և c>d, ապա a+c>b+d

Միանուն անհավասարությունները կարելի է գումարել :

Օրինակ՝ Ունենք երկու անհավասարություն՝ 5<10 և 4<9, գումարելով անհավասարության երկու մասերը, կստանաք՝ 5+4<10+9, 9<19։

Եթե a−ն,b−ն,c−ն,d−ն դրական թվեր են և a>b, c>d, ապա ac>bd

Եթե դրական ձախ և աջ մասերով միանուն անհավասարությունները բազմապատկենք, ապա կստացվի միանուն անհավասարություն (նշանը չի փոխվի):

Անհավասարության աստիճան բարձրացնելը

Եթե a և b թվերը դրական են a<b, ապա aⁿ<bⁿ, որտեղ n -ը բնական թիվ է:  
Եթե դրական ձախ և աջ մասերով միանուն անհավասարումները բարձրացնել միևնույն բնական աստիճանի, ապա կստացվի միանուն անհավասարություն (նշանը չի փոխվի):

Օրինակ՝  Քանի, որ 2<3, ապա քառակուսի բարձրացնելով, ստանում ենք ևս մեկ ճիշտ անհավասարություն՝  2²=4,  3²=9, 4<9

Առաջադրանքներ։

1․Գումարել թվային անհավասարությունները։

ա) 18>11 և 15>7,  բ) -4>-6 և 3>8  գ) -16<-7 և 12<37, դ) -9<0 և 5<19

ա) 18+15>11+7 33>18
բ) -4+3<-6+8 -1<2
գ) -16+12<-7+37 -4<30
դ) -9+5<0+19 -4<19

2. Գումարել թվային անհավասարությունները։

ա) 14+10>11+9 24>20
բ) -2+3>-3+2 1>-1
գ) -6+2<-5+3 -4<-2
դ) -8+8<0+9 0<9

3․Բազմապատկել թվային արտահայտությունները։

ա) 14>10 և 2>1 
28>10
բ) 5>3 և 6>5 
30>15
գ) 6<7 և 2<3  
12<21
դ) 8<9 և 1<2
8<18

4․Գումարել  անհավասարությունները: 
ա) 22>17 և 3.2>0.6 
25,2>17,6
բ) 53<65 և 7,6<10,9
60,6<75,9

5․Զբոսաշրջիկ առաջին օրն անցավ 20 կմ-ից ավելի, իսկ երկրորդ օրը 25 կմ-ից ավելի։ Արդյո՞ք կարելի պնդել, որ զբոսաշրջիկն անցել է 45 կմ-ից ավելի ճանապարհ։
Այո, կարելի է

6․ Ուղղանկյան երկարությունը 13 սմ-ից փոքր է, իսկ լայնությունը՝ 5 սմ-ից փոքր։Արդյո՞ք կարելի պնդել, որ ուղղանկյան մակերեսը 65 սմ²-ից ավելի է։
S=13*5=65սմ²
Ոչ, չի կարելի

բառարաային

1.8-րդ դասարաններ`կազմել փոքրիկ բառարան` Արցախի բարբառի բառերի փոխադրումով:
Բնությունը ներկայացնող բառեր

• Վըղ — հող
• Իրիքնակ — արև
• Լյուսնինգա — լուսին
• Ծյոր — ձոր
• Ծաղեգյ— ծաղիկ
• Ճեղնը — ճյուղ
• Տակռե — արմատ
• Տիրև — տերև
• Տափ — գետին
• Ճուր — ջուր
• Փադ — բադ
• Ծըմեռնը — ձմեռ
• Ամեռնը — ամառ
• Շոք — հով
• Ցորտցորտ — սառը
• Կածկած — շատ տաք
• Թքուչի — գոլ
• Թոռ — անձրև
• Բրջիմ — մրջյուն
• Կյուլ — գայն
• Շոն — շուն
• Ճոտ — ճուտ
• Ղազ — սագ
• Վերցակ — աքլոր
• Կուլ — գայլ
• Չաղալ — շնագայլ
• Օղտը — ուղտ
• Ըլբաստրակ — նապաստակ
• Օխծը — օձ
• Մոկուն — մուկ
• Ծյուկուն — ձուկ

Խոհանոց և ուտելիք ներկայացնող բառեր

• Փլավքամիչ — քամիչ
• Քըթöլ — գդալ
• Տէնակ —  դանակ
• Թուրուն — թոնիր
• Պըրինձ — բրինձ
• Կինի — գինի
• Ծյու — ձու
• Յուղուծու — ձվածեղ
• Թօթ — թութ
• Հուն —  հոն
• Սօղան — սոխ
• Կընանչի — կանաչի
• Տըկօղէն —  պնդուկ
• Ճըղօպուր — ընկույզ
• Գյավալ — սալոր
• Կարկաժ  — դդում
• Սըրկևուլ — սերկևիլ
• Մըհասուր — մասուր

Այլ բառեր

• Համութ — ամոթ
• Փիյադա — ոտք
• Խըբըրբիզա — լրատու
• Պրտտուս — թառս ու շիտակ
• Պոկ — վիզ
• Քյոմագ — օգնություն
• Դոխտուր — բժիշտ
• Ղըլմըղալ — աղմուկ
• Պարիկամ — բարեկամ
• Հըրսանեք — հարսանիք
• Հարթնը — հարսը
• Ախպեր — եղբայր
• Փիչ — վառարան
• Սոտ — սուտ
• Տյուս — դուրս
• Հետան — հետևից
• Նհետ — հետ
• Մաշառ — սղոց
• Հափուռ — բուռ
• Վեչինչ — ոչինչ
• Պըրտող — պղտոր
• Կյարմուր — կարմիր
• Սիպտակ — սպիտակում
• Կյապուտ — կապույտ
• Մինակ — մենակ
• Պերան — բերան
• Կուճուր —պստիկ
• Դաբան — ոտքի կրունկը, ներբան
• Օնջ — ժանգ
• Մըկըլմանդիլ — սարդոստայն
• Զերթուն — արթուն
• Կլոխ — գլուխ
• Անջուկ — ականջ
• Կեռեք — ատամ  
• Աշկ — աչք
• Օնք — հոնք
• Ծերք — ձեռք
• Վենը — ոտք
• Վընաման — ոտնաման
• Կըլըկոնձի — գլուխկոնծի 
• Դըրբըզա — դարպաս 
• Շեն — գյուղ
• Փլիքյան — աստիճան
• Ծմակ — անտառ
• Հըղեց — ճանապարհ  
• Յորղան — վերմակ

Գործողություն ցույց տվող բառեր

• Թիմաշա անել — նայել, դիտել
• Հմանչիլ — ամաչել
• Կզնվել — ջղայնանալ
• Քաթ անել — զրուցել
• Քիս ըս — գնում ես
• Կյաս ըս — գալիս ես
• Թխես ըս — խփում ես
• Ես քեզ սիրիս ըմ — ես քեզ սիրում եմ
• Հըվըտա՞ս չըս — չե՞ս հավատում
• Կենգատ անել — բամբասել
• Թարիփ անել — գովել
• Լաց ինիլ — լացել
• Ուրխանալ — ուրախանամ
• Գիդում չում — չգիտեմ
• Գիդում ում — գիտել
• Եշիլ — նայել
• Սկանալ — լսել
• Շաղվել — սխալվել, մոլորվել
• Տըռնըտոռնը ընգնել — դռնեդուռ ընկնել
• Կըզնըվցընել — ջղայնացնել
• Դըրդըհան անել — կիսվել, դարդ պատմել
• Պար կյալ — պատմել
• Եր կենալ — վեր կենալ
• Քինալ —  գնալ
• Ճարել —  գտնել
• Ման կյալ — քայլել, փնտրել
• Տըմանալ — դիմանալ
• Քյոմագ անել — օգտնել
• Կեց տալ — հագցնել
• Ղարկել — ուղարկե;
• Յեր օնել — վերցնել
• Դինջանալ — հանգստանալ 
• Ամալ չի կյամ — չի ստացվում
• Ամալ ա կյամ — ստացվում է
• Զուրթնանալ — արթնանալ
• Ստակալ ա — սատկել է
• Անգուջ կալ — լսի

1.Պատասխանե՛ք հետևյալ հարցերին.

ա) ո՞րն է թթվածին տարրի քիմիական նշանը,
O

բ) որքա՞ն են թթվածնի հարաբերական ատոմային և մոլային զանգվածները,
Ar=16
M(O2)=32

գ) ո՞րն է թթվածին տարրի կարգաթիվը,
8

դ) քանի՞ էլեկտրոն է առկա թթվածնի ատոմի արտաքին էներգիական մակարդակում,
6

2.Հիմնականում ի՞նչ գործընթացներով է պայմանավորված թթվածնի ծախսը բնության մեջ, և ո՞ր երևույթով է այն վերականգնվում։
Օդի թթվածինը հիմնականում ծախսվում է նյութերի այրման, օքսիդացման, օրգանական նյութերի նեխման և կենդանի օրգանիզմի շնչառության:

3. Գազային խառնուրդը պարունակում է 2,5 մոլ թթվածին և 3 մոլ օզոն: Որքա՞ն է այդ խառնուրդի զանգվածը (գ):
16×2,5=40
16×3=48
48×3=144
144+40=184

Passive voice

1. He opens the door. – The door is opened by him.
2. We set the table. – The table is set by us.
3. She pays a lot of money. – A lot of money is paid by her.
4. I draw a picture. – A picture is drawn by me.
5. They wear blue shoes. – Blue shoes are worn by them.
6. They don’t help you. – You are not helped by them.
7. He doesn’t open the book. – The book is not opened by him.
8. You do not write the letter. – The letter is not written by you.
9. Does your mum pick you up? – Are you picked up by your mum?
10. Does the police officer catch the thief? – Is the thief caught by the police officer?

Մակբայները արտահայտում են գործողության հատկանիշ, ցույց են տալիս տեղ, ժամանակ, ձև, չափ ու քանակ:Լինում են՝
ձևի՝ արագ, արագ-արագ, արագորեն, արտաքուստ, բարեկամաբար, բարոյապես, բացեիբաց, գործնականորեն, գիտակցաբար, դանդաղ, դանդաղորեն, զույգ-զույգ,  իսկույն, լրջորեն, խստիվ, կամաց, կամաց-կամաց, մեկ-մեկ, հազիվհազ, հանկարծ, հապճեպ, հիմնովին, հոտնկայս, հետզհետե, հօգուտ, ձեռաց, մեղմիվ, մեն-մենակ, մերթընդմերթ, մեղմիվ, միասին, միանգամայն, միաձայն, ներքուստ, շարունակ, շտապ, ջոկ-ջոկ, սրտանց, ի սրտե, ուշի-ուշով (ուշիուշով), քաջաբար, փոխեփոխ և այլն։

ժամանակի՝ այժմ, արդեն, այլևս, այսուհետև, այնուհետև, այսօր, ամսեամիս, առայժմ, առհավետ, առմիշտ, ապա, գիշեր-ցերեկ, դեռ, դեռևս, երբեք, երեկ, ընդմիշտ, ժամ առ ժամ, ժամանակ առ ժամանակ, հար, հավետ, հավիտյան, հետագայում, հետո, հիմա, հնուց, հնում, մանկուց, միշտ, մշտապես, նախ, նախապես, նախօրոք, ներկայումս, շուտ, շուտով, վաղ, վաղը, վաղուց, վաղօրոք, վերջերս, վերջիվերջո, տարեցտարի, րոպե առ րոպե, ուշ, ցարդ, ցայժմ, ցմահ, օրըստօրե, օրեցօր, օր օրի և այլն։

տեղի՝ ամենուր, ամենուրեք, այլուր, բերնեբերան, դեմառդեմ, դեմ դիմաց, դեսուդեն, դեմ հանդիման, դռնեդուռ, գյուղեգյուռ, երկրեերկիր, հետ, ընդառաջ, հեռու, հեռու-հեռու, մեջտեղ, սարնիվեր, վեր, վար, վերուստ, տեղ-տեղ և այլն։

չափի՝ ամենևին, ամբողջովին, ավել, ավելի, ավելի ևս, առավել, առավելապես, բավականին, բավական, բազմիցս, բնավ, բոլորովին, գերազանցապես, գրեթե, դարձյալ, եռակի, երիցս, է՛լ ավելի, ընդամենը, լիովին, կիսով չափ, կրկին, կրկնակի, հազիվ, հաճախ, հաճախակի, համարյա, մասամբ, մասնակիորեն, մեկ-մեկ, մեկիկ-մեկիկ, մոտավորապես, նորից, շատ, շատ-շատ, չափազանց, սակավ առ սակավ, փոքր առ փոքր, փոքրիշատե, քիչ-քիչ և այլն։

Ընդհանրական՝  որոնք տարբեր տեքստերում տարբեր իմաստներով կարող են հանդես գալ. առաջ, անընդհատ, անմիջապես, արտաքուստ, ներքուստ, դեմ դիմաց, իսկույն, հաճախ, շարունակ, միանգամայն, ստեպ-ստեպ և այլն։

Առաջադրանքներ:
1.Յուրաքանչյուր շարքում գտի՛ր մակբայը։
 1. արագորեն, դեպի, փայտե, անշուշտ
2. ապա, մասին, լիովին, անշուշտ
3. եթե, որտեղ, ամենուր
4. մյուս, բոլոր, ուր, հապճեպ
5. երբ, բայց, նախօրոք, յուրաքանչյուր
6. միաձայն, ձայնավոր, հնչյուն, շառաչ
7. ինչ-ինչ, փոքր-ինչ, ինչ, որտեղ
8. սա, բոլոր, մասամբ, յուրաքանչյուր

2.Կազմի՛ր նախադասություններ՝ գործածելով տրված մակբայները։
Քաջաբար, ամբողջովին, ուժգնորեն, ամենուրեք, շատ-շատ։
Նա քաջաբար կռվում էր թշնամու հետ։
Ես մաթեմատիկայի խնդիրները ամբողջովին ճիշտ էի գրել։
Տղան ուժգնորեն հրեց ընկերոջը։
Ամենուրեք պատերազմներ են։
Բոլորը շատ-շատ ուրախ էին իրենց ընկերոջ մեծ ձեռքբերումի համար։

3.Ընդգծիր  երեք  տեղի մակբայ:

ա.  ամենուր, գլխովին, առայժմ, դեմառդեմ, դռնեդուռ, արագ-արագ
բ. հեռու, միանգամայն, կրկին, տեղից տեղ, վերուստ, հիմա
գ. միշտ, մեջտեղ, ընդառաջ, փոխնիփոխ, թեթևակի, վեր
դ. տեղ-տեղ, զույգ-զույգ, դեսուդեն, շատ-շատ, ուշ, այլուր

4.Ընդգծիր ժամանակի երեք մակբայ:

ա. ավելի, ուշ, վաղը, ձեռաց, այլևս, գյուղեգյուղ
բ. վերջապես, ձեռքից ձեռք, օրեցօր, կամացուկ, այժմ, լիովին
գ. ի վերջո, հազիվհազ, մոտավորապես, դեռևս, մասնակիորեն, առմիշտ

5.Ընդգծիր ձևի երեք մակբայ:

ա. դանդաղ, փոքրիշատե, հավետ, հանկարծ, ուշիուշով, ամենուրեք
բ.  հետզհետե, իսպառ, նախ, մեկ-մեկ, դեմ հանդիման, հազիվ

6.Ընդգծիր չափի երեք մակբայ:

ա. օրավուր, ամենևին, հազիվ, դեմուդեմ, հապճեպ, ընդամենը
բ. սրտանց, կրկին, ընդմիշտ, դարձյալ, գրեթե, վար:

7.Տրված մակբայները գրեցեք համապատասխան տեղերում:
Այժմ, վաղուց, մշտապես, այլևս, ժամանակով, տարիներ ի վեր, այսուհետև, արդեն, վերջապես, ցմահ:

Ժամանակով Արևելքի մի հրաշագեղ աշխարհում արդարամիտ ու խելացի մի թագավոր է լինում: Մի օր կանչում է իր որդիներին ու ասում.
— Սիրելի որդիներ, ձեր հայրն արդեն ծերացել է ու այլևս  չի կարող երկիրը կառավարել: Ես վաղուց  իջած կլինեի իմ գահից, եթե վերջապես կատարված տեսնեի այն միտքը, որ տարիներ ի վեր  մշտապես հուզել է իմ հոգին: Եվ այժմ  ձեզնից ով որ լուծի իմ այդ միտքը , նա ցմահ կստանա իմ թագը և այ կկառավարի իմ ժողովրդին:

8.Տրված նախադասություններում ընդգծված մակբայները փոխարինեցեք հոմանիշ մակբայներով:
1. Մի վայրկյան վառվեց նրա սենյակի լույսը և իսկույն-անմիջապես մարեց:
2. Մայրը սովորություն ուներ շուտ-շուտ—հաճախակի մտնելու փոքրիկի սենյակը:
3. Կարող եմ այժմ   բոլորովին—ամբողջովին  մոռանալ նրան:
4. Այնքան շատ ձյուն է եկել, որ թվում է, թե աշխարհը  հավիտյան—ընդմիշտ  մնալու է սպիտակ քաթանի տակ:
5. Երգչի պահանջները հետզհետե-հաջորդաբար սպառնալիքի ձև էին ընդունում:
6. Շարունակ-անդադար  բողոքում էր, որ աչքերը ցավում են, և ինքը համարյա—գրեթե  ոչինչ չի տեսնում:

Մակբայակերտ ածանցներ
Մակբայակերտ ածանցներն են`
պես- հոգեպես, ֆիզիկապես
բար- աստիճանաբար, հայրաբար
որեն- վեհորեն, քնքշորեն
ովին- կամովին, հիմնովին
ակի- շեշտակի, շեղակի

9.Տրված գոյականներից ածանցման միջոցով կազմել մակբայներ։
Հոգի-հոգեպես
դիվանագետ-դիվանագիտորեն
ընկեր-ընկերաբար
գազան-գազանաբար
խումբ-խմբովին
եղբայր-եղբայրաբար
վերջ-վերջապես
ազգ-ազգովին
նյութ-նյութապես
գլուխ-գլխովին
բարեկամ-բարեկամաբար

10.Հետևյալ մակբայները գործածել բայերի հետ։
Ազնվորեն-ծառայել
օրեցօր-մեծանալ
տարեցտարի-հարստանալ
խորապես-ցավակցել
մեն-մենակ-ապրել
կուզեկուզ-քայլել
հավիտյան-լռել
բարոյապես-կործանվել
հայրաբար-խնամել
լռելյայն-լացել
բերնեբերան-ասել
խումբ- խումբ-ճամփորդել
արագ-արագ-քայլել
վերջիվերջո-պատասխանել
հոտնկայս-ողջունել
ներքուստ-տառապել
նյութապես-օգնել

11.Տրված ածականներից ածանցման միջոցով կազմել մակբայներ։
Խորամանկ—խորամանկորեն
խոլ—խոլաբար
դաժան—դաժանաբար
էական—էականորեն
խոնարհ—խոնարհաբար
թեթև—թեթևաբար
բարեխիղճ—բարեխղճորեն
մեղմ—մեղմորեն
խիզախ—խիզախաբար
քաջ— քաջաբար
բարեխիղճ—բարեխղճորեն

12. Դուրս գրել մակբայները և որոշել տեսակը:

Մարդկությունը վերջերս (ժամանակի մակբայ) ամեն ինչ չէ, որ իմանում է իր մոլորակի մասին:

Մինչև հիմա (ժամանակի մակբայ) հայտնաբերում են դամբարաններ ու քաղաքներ:

Մոտ ժամանակներս (ժամանակի բակբայ) կատարված հետազոտությունները ցույց են տվել, որ նորածին երեխաները չեն սիրում ջազը և սիրով (ձևի մակբայ) լսում են քնքուշ երաժշտություն:

Ճապոննական մի ընկերություն այժմ (ժամանակի մակբայ) սկսել է գրպանի հեռուստացույցների արտադրությունը:

Զարմացած թագավորը դանդաղ (ձևի մակբայ) նստեց գահին:

Սոված առյուծները զույգ-զույգ  (ձևի մակբայ) կանգնեցին նրա գահավորակի մոտ:

Օդը կամաց-կամաց (ձևի մակբայ) սկսեց սառչել, անձրևը հորդացավ:

Նրանք ընկերներ էին և միասին շատ դժվար (ձևի մակբայ) ճանապարհ էին անցել:

Զինվորները հրամանատարի կենացը հոտնկայս (ձևի մակբայ) էին խմում:

Մի քար ժայռից պոկվեց և ցած (ձևի մակբայ) ընկավ:

Պարի խմբերը գյուղեգյուղ (տեղի մակբայ) ընկած՝ ելույթներ էին ունենում:

Կամակոր տղան դեսուդեն (տեղի մակբայ) շպրտեց խաղալիքները:

Հանրապետությունում տեղ-տեղ (տեղի մակբայ) սպասվում են տեղումներ:

Գզիրն ընկավ դռնեդուռ (տեղի մակբայ), էլ չթողեց տուն-կտուր:

Թափառաշրջիկը ամբողջովին (չափի մակբայ) թրջվել էր անձրևից:

Նա հաճախ (ժամանակ մակբայ) է դասից բացակայում:

Աշակերտները իսպառ (ձևի մակբայ) մոռացել են գիրք կարդալը:

Նրա ձայնը գրեթե (չափի մակբայ) չէր լսվում:

Լևոնին ամենևին (չափի մակբայ) չէր հետաքրքրում ուրիշի ասածը:

Ինքնաստուգում

Պատասխանել հարցերին

1) Ո՞րն է նյութի քանակի միավորը

Ա) լիտր

Բ)կգ

Գ)մոլ

2)Տարրը գտնվում է երրորդ պարբերության 5-րդ խմբի գլխավոր ենթախմբում։Ո՞րն է այդ տարրը

Ա)ազոտ

Բ) ֆոսֆոր

Գ) այլումին

Դ) Արսեն

3)Ո՞րն է ածխաթթու գազի բանաձևը
co₂

4)Որու՞մ է պղնձի զանգվածային բաժինը ամենամեծը

Ա)Cu0

Բ)CuCl2

Գ)Cu20

Դ)CuSO4

5)Սահմանել քիմիական երևույթ հասկացությունը։ Առաջարկել առնվազն երկու օրինակ։

Քիմիական երևույթնե8 en կոչվում այն երևույթները, որոնց ժամանակ փոխվում է նյութի բաղադրությունը, մի նյութից առաջանում է երկու և ավելի նյութեր։ Քիմիական երևույթներին այլ կերպ անվանում են քիմիական ռեակցիաներ կամ փոխարկումներ։

6) Ի՞նչ սկզբունքով են կազմվում քիմիական տարրերի նշանները։ Բերել օրինակներ։

7)Գրել։ Կերակրի աղի և շաքարի քիմիական բանաձևը։
Կերակրի աղ – NaCl
Շաքար – C₁₂H₂₂o₁₁

8)Ո՞ր հարկում և ո՞ր բնակարանում է ապրում ածխածին տարրը։

Ածխածին տարրը բնակվում է 2-րդ հարկի 4-րդ բնակարանում

9)Որքա՞ն է պրոտոնի լիցքը

Ա) 0

Բ)+1

Գ)-1

Դ) Z

10) Ի՞նչ է մոլեկուլը ։
Մոլեկուլը նյութի այն ամենափոքր մասնիկն է, որը պահպանում է տվյալ նյութի հիմնական քիմիական հատկությունները: Մոլեկուլները կազմված են ատոմներից: Մոլեկուլը նյութի քիմիական բաժանելիության վերջին սահմանն է:

22

1.Ի՞նչ է բազմանդամը, բերեք օրինակներ։
4f+3h

2.Ի՞նչ է հանրահաշվական կոտորակը, բերեք օրինակներ։
Հանրահաշվական կոտորակ կոչվում է A/B տեսքի արտահայտությունը, որտեղ A-ն որևէ բազմանդամ է, իսկ B-ն՝ ոչ զրոյական բազմանդամ:

3.Հանրահաշվական կոտորակները ի՞նչ հատկությամբ են օժտված, օրինակներով ցույց տվեք։
I հատկություն
հանրահաշվական կոտորակի  հայտարարի մեկը կարել է անտեսել։
Տես օրինակը․ (a+b)/1=a+b

II հատկություն․
հանրահաշվական կոտորակը չի փոխվում, երբ համարիչը և հայտարարը բազմապատկում ենք ոչ զրոյական նույն բազմանդամով։
Տես օրինակը․
(a+b)/(a-b)=(a+b)(d+2)/(a-b)(d+2)

III հատկություն․
հանրահաշվական կոտորակի առջևում դրված մինուս նշանը կարելի է տեղաշարժել համարիչ կամ հայտարար։
Տես օրինակը․
-(a+b)/(c+d)=(a+b)/-(c+d) 

4.Կրճատեք կոտորակները․

1/2
2/3
3/14
64/231


5.Օգտագործելով հանրահաշվական կոտորակի հատկությունը, գրեք կոտորակը բազմանդամի տեսքով․

x-1
3x+y
x²+3xy-y²

6.Կոտորակները բերեք ընդհանուր հայտարարի․

10/15, 12/15
21/28, 36/28
8/9, – 5/9
28/35, – 15/35
4/6, 5/6
13/14, 12/7
7/9, – 15/9
2/5, – 5/10
9/30, 8/30

7.Կրճատեք կոտորակները․

(x + y) / 2ax
1
2/5

ա) 8.Կրճատեք կոտորակները․

(x + y) / 2
(a + b) / 2a
(m – n)/2mn

Beer

Beer

Beer is an alcoholic drink made from grain, hops, water, and yeast.

First, grain such as barley or millet is malted. This means it is allowed to grow into seedlings before it is dried and crushed. Other cereal grains like corn or wheat are then added, along with hot water, which turns the mixture into a mash. The liquid that runs off from the mash is put into a large container and boiled with dried hop flowers. Hops give beer its special flavor. Other flavors can be added. When the liquid cools, yeast is added and the brew is left to ferment. This is when the alcoholic content of beer forms.

The main ingredient of beer made in North America and Europe is barley. Millet or corn is often used in Africa, and the Japanese make beer from rice.

People have been making and drinking beer for almost 6,000 years. The Sumerians, who lived in what is now Iraq, left the earliest written records about brewing beer. Later civilizations, including the ancient Egyptians, grew special types of grain to make beer. Ancient people drank beer for its alcoholic content and because it helped to keep them healthier and kept them from going hungry.

In Britain, monks were brewing beer by 543 A.D. In the 1400s, women brewed beer as one of their household duties. Some of them made such good beer that other people bought it from them. By the 1700s, large breweries were making and selling beer.

People drank beer because there was not much else to drink. Clean drinking water was hard to find, especially in big cities like London, until sewage systems were built. In the meantime, men, women, and children drank beer at every meal, including breakfast.

Today, beer is still brewed and enjoyed in every part of the world.

A. True or False. Read the statements below. If the statement is true, write T beside the sentence. If it is false, write F. If it is false, correct the information.

1. People have been making beer for about 600 years. F
2. North America and Europe use the same main ingredient in their beer. F
3. The first written records about beer making came from the ancient Egyptians. F
4. Women used to make beer as one of their household duties. true
5. In the past, it was common for children to drink beer. true
6. What gives beer its special flavor? hop flowers.
   
   B. The Process of Making Beer – Put the following statements in the correct order.
   When the liquid cools, yeast is added.
   Grain grows into seedlings
   The brew is left to ferment.
   The liquid that runs off the mash is put into a large container.
   The seedlings are dried and crushed.
   The alcohol content of beer forms.
   The liquid is boiled with dried hop flowers.
   Other cereal grains and water are added which turns the mixture into a mash.

C. Practice asking and answering the following questions with your partner. Then write theanswers in complete sentences.

1. What gives beer its special flavor? hop flowers

---

2. How does Japanese beer differ from North American beer? Japanese beer is made of rice but North America makes them from grain.

---

3. Why did ancient people drink beer? Ancient people drink beer to keep them from going hungry.

---

4. When did large breweries start making beer? In 1700s

---

5. Why did many people drink beer with every meal in the 18th century? 
   Because it was healthy.

---

VOCABULARY REVIEW
A. Choose the word(s) with the closest meaning to the underlined words in the following
sentences.

1. Hops gives beer its special flavor.
   a) jumping b) type of plant c) mash
2. When hot water is added to the grains, the mixture turns into a mash.
   a) a soft substance b) beer c) crush
3. When yeast is added, the brew is left to ferment.
   a) get cold b) have a chemical change c) boil
4. Ancient people drank beer to stay healthy and keep from going hungry.
   a) young b) rich c) from long ago
5. In order to make beer, a grain such as barley is first malted.
   a) bought b) allowed to grow into seedlings c) boiled
   
   B. Match the words on the left with the correct meaning on the right.
   1. seedling a) responsibility; work one is supposed to do
   
   2. yeast b) press into smaller pieces or powder
   
   3. ingredient c) a member of a religious community
   
   4. monk d) a young plant
   
   5. brewery e) a substance like water; not a solid or gas
   
   6. sewage f) something used to hold things
   
   7. duty g) a place where beer is made
   
   8. container h) a substance used in cooking or baking that
   causes chemical changes
   
   9. crush i) waste material carried off through pipes
   
   10. liquid j) part of a mixture
   
   1-d
   2-h
   3-j
   4-c
   5-g
   6-i
   7-a
   8-f
   9-b
   10-e
   
   DISCUSSION QUESTIONS
6. Is beer a popular beverage in your country? What is more popular, beer or wine?
   Beer is a popular drink in our country. Beer is more popular than wine.
7. Is it legal for children to drink alcohol in your country? Can children buy alcohol legally in your country? If not, what is the age requirement?
   No its not. You can ddrink berr since you are 18.
8. Do you think it was harmful for children in the 18th century to drink beer at every meal?
   Yes
9. In some countries beer is sold only in liquor stores. In other countries you can buy it in grocery stores or even from vending machines. Do you think there should be any restrictions on where beer is sold? Explain your answer.
   Yes because beer is alcohol.
10. Do you think it is a good idea to sell beer at sporting events or large concerts?
    Yes